Er is 11. 450. 000 euro nodig om het GroenRand-project te versterken

Er is 11. 450. 000 euro nodig om het GroenRand-project te versterken

GroenRand viert haar tiendjarig jubileum met het bijzondere project Greenconnect, dat de fauna en flora van de Voorkempen centraal stelt.
Greenconnect richt zich op het verbinden van natuurgebieden in de Voorkempen en het bevorderen van biodiversiteit via groene corridors. Dit wordt extra benadrukt door wandelingen en natuurfotografie, om de prachtige flora en fauna in de schijnwerpers te zetten en het bewustzijn hierover te vergroten.
De otter is gekozen als ambassadeur van Greenconnect, omdat deze paraplusoort een graadmeter is voor een gezond ecosysteem. 
De Antitankgracht speelt hierin een cruciale rol als ecologische en recreatieve verbinding.
Het Burgerinitiatief GroenRand heeft zich al tien jaar ingezet om via diverse promotieacties draagvlak te creëren en het belang van een sterk groenblauw netwerk rond de Antitankgracht te benadrukken.
In 2020 werd Regionaal Landschap de Voorkempen, als neutrale gebiedsregisseur, gevraagd om het dossier te begeleiden. 
Provincies, gemeenten en het Departement Omgeving erkennen inmiddels het belang van het versterken van de Antitankgrachtregio.
Echter, jaren van inspraak en procedures mogen niet tevergeefs zijn; er is nood aan concrete financiële middelen.
De Strategische Samenwerking Antitankgracht heeft een ambitieus projectplan  opgesteld voor de periode 2026-2031.
Hierin werken zeven gemeenten (Stabroek, Kapellen, Brasschaat, Schoten, Brecht, Schilde en Ranst) samen met de provincie en diverse projectpartners om de groenblauwe natuurverbinding te behouden en versterken.
De betrokkenheid van gemeenten en de provincie is lovenswaardig, maar hoe staat het met de steun van het Vlaamse Gewest?
Is er genoeg budget om de natuur te herstellen, verbindingen te creëren en versnippering tegen te gaan? 

Ecoduct Hulshorst in de Veluwe in Nederland. Sinds 2013 overspant het ecoduct de A28 én de spoorlijn Amersfoor - © Van Dier Naar Daar

Het Vlaams Actieprogramma Ecologische Ontsnippering (VAPEO) werd op 23 september 2020 officieel gelanceerd door de Vlaamse ministers van Omgeving, Mobiliteit en Openbare Werken. Het programma heeft als doel natuurgebieden met elkaar te verbinden via ontsnipperende maatregelen, zoals ecoducten en ecotunnels, en tegelijkertijd de verkeersveiligheid te verbeteren. VAPEO is ook opgezet om de verkeersveiligheid voor zowel weggebruikers als overstekend wild te vergroten. Het VAPEO gaf in de periode 2019-2024 uitvoering aan 15 prioritaire knelpunten, of het werkte aan de verdere onderbouwing van complexe projecten.
Alle gekende knelpunten langs gewest- en snelwegen werden tijdens de vorige legislatuur opgenomen in een ontsnipperingsdatabank en beoordeeld aan de hand van ecologische en haalbaarheidscriteria. Een project met een hoge score kon alsnog worden toegevoegd aan de lijst van uit te voeren knelpunten. GroenRand heeft al geruime tijd bij minister Brouns gepleit voor voldoende financiering van VAPEO.
Tijdens de commissie voor Leefmilieu, Natuur en Ruimtelijke Ordening op 17 juni 2025 gaf minister Brouns aan dat er nauwelijks middelen beschikbaar zijn.
Het budget voor 2025 bedraagt slechts 1 miljoen euro, wat bijzonder weinig is in vergelijking met de 50 miljoen euro van de vorige legislatuur.
Voor de periode 2025-2030 zou een investeringsprogramma worden opgesteld in samenwerking met Mobiliteit en Openbare Werken, maar ook hier heerst veel onduidelijkheid. 
Het is daarom tijd dat we de minister via volksvertegenwoordigers tijdens de commissie opnieuw hierover aanspreken.

De klimaatgordel rond Antwerpen

De klimaatgordel rond Antwerpen is een onderdeel van het project Nieuwe Rand, dat als doel heeft om groengebieden in de rand rond de stad met elkaar te verbinden. Het verbindt diverse beekvalleien en natuur- en bosgebieden, met de Antitankgracht als centrale as. De Nieuwe Rand streeft ernaar de mobiliteit, leefbaarheid en milieuvriendelijkheid in de oostrand van Antwerpen te verbeteren, terwijl ze tegelijkertijd onderzoekt hoe natuurgebieden kunnen worden versterkt en uitgebreid. De Nieuwe Rand is een initiatief van de Vlaamse Overheid. Het Agentschap Wegen en Verkeer en het Departement Omgeving zijn de trekkers van het project. Dit complex project heeft een groot maatschappelijk of ruimtelijk-strategisch belang.
Met de nieuwe procesaanpak voor complexe projecten wil de Vlaamse overheid zorgen dat deze binnen een redelijke termijn worden gerealiseerd en een breed draagvlak krijgen.
Burgers konden via werkateliers, infomarkten, bewonerspanels of door feedback te geven deelnemen.
De projectorganisatie organiseert deze activiteiten om de bevolking actief te betrekken bij onderzoek en besluitvorming.
Burgerbewegingen zoals GroenRand hebben zich vijf jaar lang vrijwillig en zonder vergoeding ingezet, in de hoop dat de Vlaamse Regering nu eindelijk ook financiële middelen gaat vrijmaken.

Het project 'De Nieuwe Rand' begon na de startbeslissing van de Vlaamse Regering in december 2020.
Het proces verloopt volgens vier fasen voor complexe projecten: verkenningsfase, onderzoeksfase, uitwerkingsfase en uitvoeringsfase.
Midden 2026 wordt een ontwerp voorkeursbesluit (derde fase) opgesteld en onderworpen aan openbaar onderzoek.
Het definitieve Voorkeursbesluit wordt verwacht eind 2026 of begin 2027.
Na de uitwerkingsfase volgt de uitvoeringsfase.
Binnen "De Nieuwe Rand" bevatten projectfiches concrete plannen en details, met aandacht voor knelpunten, kansen, acties en kostenramingen.
Onder begeleiding van het Regionaal Landschap de Voorkempen zijn er vijftien fiches ontwikkeld voor het GroenRand-projectgebied, waaraan wij als betrokken partij hebben meegewerkt.
Om het GroenRand-project te versterken, is een bedrag van 11.450.000 euro nodig, verspreid over vijf jaar, waarbij sommige projecten dringend aandacht vereisen.
Gezien de urgentie en de laatste kans om een aaneengesloten gebied te creëren, kunnen zij eigenlijk niet wachten op de volledige procedure van de Nieuwe Rand, aangezien bepaalde gronden nu te koop staan.
De Herselteer-studie van het Departement Omgeving over de verbinding van de Schietvelden wijst duidelijk op de dringende noodzaak van natuurherstel en het behalen van de instandhoudingsdoelen.
Het verbinden van leefgebieden is essentieel voor de verspreiding van diersoorten en het verbeteren van hun habitats. 
De verbinding kruist twee gewestwegen waar wordt voorgesteld ecoducten te bouwen. Er moet grond van meerdere eigenaars worden aangekocht en ingericht, waarvoor een budget nodig is.

Een ander belangrijk project is het ontsnipperen van acht wegen die de Antitankgracht doorkruisen en het heropenen van gedempte delen.
De Antitankgracht vervult een cruciale functie binnen de klimaatgordel, aangezien zij een belangrijke ecologische verbinding vormt tussen natuurgebieden en beekvalleien. Met haar stevige bosstructuur fungeert de gracht als een groene corridor en dient zij daarom te worden versterkt als dragend element.
Dit is van groot belang voor het soortenbeschermingsprogramma van de otter en moet prioriteit krijgen.
De otter en andere soorten hebben een groot, aaneengesloten leefgebied nodig om zich veilig te kunnen verplaatsen.
Het aanleggen van ecologische corridors en het oplossen van verkeersknelpunten zijn cruciaal om geïsoleerde gebieden met elkaar te verbinden.
Dit maakt het mogelijk voor otters, vooral mannetjes met uitgestrekte territoria, om vrij te bewegen en populaties te herstellen.
Dit in 2021 vastgestelde programma is bindend en een officieel beleidsdocument met verplichtende afspraken.

GroenRand stopt na tien jaar met promotie nu het project op alle politieke niveaus erkend en gesteund wordt.
Hopelijk kan dit Complexe Project na het definitieve voorkeursbesluit van start gaan met een vijfjarenplan, waarbij in 2026 de nadruk ligt op het tijdig reserveren van een budget voor de belangrijkste prioriteiten die niet kunnen wachten op de volledige procedure van de Nieuwe Rand.
Het Greenconnect-project van GroenRand zal zich blijven inzetten voor het verbinden van natuurgebieden en de dossiers de komende vijf jaar nauwlettend opvolgen.
Bij onduidelijkheden worden via volksvertegenwoordigers parlementaire vragen gesteld en wordt de pers geïnformeerd.
Halverwege deze maand krijgt minister Jo Brouns een portie pittige vragen voorgeschoteld over het gebrek aan concrete acties rond de Schietvelden en het schrijnende tekort aan middelen voor VAPEO.

Projectfiches – Nieuwe Rand - klimaatgordel:

1. We willen een ecologische verbinding tussen de Schietvelden realiseren.

De natuurverbinding dient niet alleen functioneel te zijn voor mobiele soorten, en dus niet enkel te bestaan uit geschikte geleidende elementen.
Om aan de behoeften van weinig mobiele soorten te voldoen, is het van cruciaal belang dat er voldoende leefgebied beschikbaar is.
Dit leefgebied tussen het Groot en Klein Schietveld moet verbonden worden door middel van stapstenen.
Landschappelijke omvorming naar de gewenste biotopen is noodzakelijk.
Een verbinding kruist twee gewestwegen, hier willen we ecoducten bouwen.
De zones waar deze gerealiseerd moeten worden, zullen aangekocht moeten worden, inclusief de aanloophellingen.
In het tussenliggende gebied wordt een aaneengesloten corridor met minimale breedte van 50m vooropgesteld.
Er zijn twee voorkeursroutes met het meeste potentieel bepaald, een landschapsinrichting vereist bij benadering tussen 24 ha (noordelijke route) en 26 ha (zuidelijke route) in functie van het creëren van een functionele natuurverbinding. 
Download het rapport
Eén enkele ecologische verbinding tussen 2 natuurgebieden van dergelijke omvang en met zulke zwaarwegende natuurdoelen is echter het absolute minimum.
Volledige invulling van de huidige ruimtelijke bestemmingen zou leiden tot een volledige barrière voor vele migrerende organismen tussen beide Natura 2000 deelgebieden.
Vrijwaren van bebouwing is nodig, bijvoorbeeld met overdruk 'ecologische verbinding' en compenserende maatregelen of via aankopen.
Het verbeteren van de faunatunnel onder de Bredabaan zou een meerwaarde betekenen, evenals andere gelijkaardige ingrepen op andere locaties (zie ontwerpend onderzoek).
Er is al het nodige onderzoek gebeurd: een ontwerpend onderzoek om de ligging en het uitzicht van een verbinding te bepalen, alsook uitdiepend onderzoek i.f.v. klimaat, water en kostprijs.
Er dient grond van meerdere eigenaars aangekocht en ingericht te worden, hier is budget voor nodig.
Het Agentschap voor Natuur en Bos adviseert steevast negatief voor bebouwing in deze zone.
Enkele eigenaars vragen daarom aan de overheid om hun grond aan te kopen.
Ook de gemeente wil graag een perspectief voor dit gebied.

 

2. We ontsnipperen de kruisende (gemeente)wegen met de Antitankgracht en zetten in op de Antitankgracht als ecologische verbinding.
De Antitankgracht vervult een belangrijke ecologische corridorfunctie, maar kruist verschillende wegen.
Deze kruisingen zijn ecologische migratieknelpunten, o.a. voor otter (als paraplusoort).
Omwille van het snelheidsregime en verkeersintensiteit zijn gewestwegen prioritair te ontsnipperen.
Maar om op termijn naar een robuust blauwgroen-netwerk te gaan moeten ook de gemeentewegen aangepakt worden.
Zeker wanneer er bijvoorbeeld opportuniteiten zijn als er wegenwerken gepland worden.

Wat zijn (concrete) ruimtelijke ingrepen die je wil nemen via deze actie?

Ontsnipperen van ecologische knelpunten: kruisingen Antitankgracht met wegen.
Per punt moet een inrichtingsplan opgemaakt worden.
Dit kan gaan over de aanleg van een ecoduiker, faunatunnels, een grote ecoduiker, met een begeleidend wildraster, en evt. aanpassing aan de weginfrastructuur, en het aanpassen van straatverlichting.
Concreet gaat het over volgende locaties:
• Antwerpsebaan Berendrecht - plaatsen verkeersdrempel
• Torenseweg Berendrecht - aanplant houtwal, plaatsen verkeersremmers
• Abtsdreef Stabroek - aanleg ecotunnel en geleiding, plaatsen verkeersremmers, houtwal
• Danckerseweg Stabroek - aanleg houtwal
• Plantinlaan Stabroek - plaatsen verkeersremmers, aanplant houtkant
• Oude Galgenstraat Kapellen - verlichting doven, plaatsen verkeersremmers, aanplant houtkant
• Kalmthoutsesteenweg Kapellen - aanleg ecotunnel en geleiding
• Heidestraat-Noord Kapellen - aanleg ecopassage en plaatsen verkeersremmers
• Werverbos Brasschaat - aanplant houtkant
• Ploegsebaan Brasschaat - plaatsen verkeersremmers, aanplant houtkant, ecopassage
• Vaartlaan Brecht - aanplant haag
• Zandstraat Brecht - aanplant haag
• St-Jobsesteenweg Schilde - aanleg ecotunnel en geleiding
• De Haar Schilde - aanleg haag
• Oude Baan Schilde - aanleg haag, definitief knippen van de weg - zie voorstellen in ontwerpend onderzoek dat werd uitgewerkt door OMGEVING/Hesselteer i.s.m. Departement Omgeving
• Kantonbaan Ranst - plaatsen verkeersremmers, aanleg haag
• Renier Sniederspad Ranst - herinrichten ifv parkeren, voorzien geleiding, aanplant haag
• Zandhovensesteenweg Ranst - aanleg ecotunnel en geleiding

Uitvoering van deze werken kadert in de Soortbeschermingsprogramma voor Otter en Vleermuizen, waar vele andere fauna ook op kan meeliften.

 

3. We zetten in op een robuuste Antitankgracht door gewestwegen te ontsnipperen.
We voeren de ecologische ontsnippering van de vele gewestwegen uit.

Analyse bestaande toestand: wat is het probleem dat je wil aanpakken via deze actie?

De Antitankgracht kruist verschillende gewestwegen: N111, N11, N122, N1, N115, N12.
Deze wegen zijn stuk voor stuk versnipperend voor het leefgebied van o.a. de otter (als paraplusoort).
Ontsnipperen van deze gewestwegen moet hoog op de agenda staan.
Wat zijn (concrete) ruimtelijke ingrepen die je wil nemen via deze actie?
Ontwerpen maken per gewestweg om de ontsnippering zo grondig mogelijk te doen.

Volgens GroenRand moeten de eerste drie punten – het ontsnipperen van lokale en gewestwegen en het realiseren van de verbinding met de Schietvelden – een hoge prioriteit krijgen, met een geraamde kostprijs van 3.000.000 euro.

4. De verbindingen in de omgeving van De Mick versterken.

In het projectplan Antitankgracht wordt de omgeving als een landschapskamer langsheen de Antitankgracht benoemd.
In de Paepestraat te Brasschaat bevindt zich een cluster van zorgfuncties (WZC, revalidatie, sanatorium,.-).
Daarnaast ligt in dit open landschap ook de eeuwenoude Mickhoeve, welke jarenlang vergeten werd.
De cluster is omgeven door bos.
In de studie 'Vallei van de Laarse Beek' wordt volgende analyse opgenomen bij het deelontwerp 'Bosgebied Brasschaat':
• Zorgvoorzieningen Paepestraat: omvat Campus De Mick (waaronder een woonzorgcentrum, revalidatiecentrum en centrum De Vrije Vlinder voor volwassenen met een beperking.)
Verder zijn ook een campus van OLO Rotonde en WZC Buitenhof in deze straat gevestigd.
Dit gebied combineert recreatieve mogelijkheden met maatschappelijke functies, terwijl het grenst aan natuurlijke en bosrijke omgevingen
• Miksebaan: De Miksebaan fungeert als een belangrijke toegangspoort tot de omliggende natuurgebieden.
Met een breedte van circa vijf meter en extra uitwijkstroken, biedt deze weg zowel functionele toegang als een visuele overgang naar de natuurlijke landschappen van Brasschaat.
• Hof ter Mick en Bosgebied/Park De Mik: Dit historische domein en omliggende bosgebied worden beheerd door ANB en lokale organisaties.
Als beschermd Natura 2000-gebied biedt het een focus op natuurbehoud en recreatie.
Het gebied vormt een kernpunt in de groene infrastructuur van Brasschaat, met wandelroutes en een diversiteit aan habitats.
De druk op Park De Mik, de kinderboerderij Mikerf en bosgebied de Inslag is hoog.
Dit vereist een duurzame aanpak voor parkeren, circulatie en wandel- en fietsverkeer, met specifieke aandacht voor een veilige verbinding met de E10-plas en het optimaliseren van het netwerk voor zachte mobiliteit.

Wat zijn (concrete) ruimtelijke ingrepen die je wil nemen via deze actie?

 - landschapskwaliteit verhogen van de open ruimte door de aanleg van kleine landschapselementen zoals houtkanten, hagen, heggen,... en door graslandenbeheer. - inzetten op recreatie die de landschapskwaliteit ten goede komt.

Vernatting

• herontwikkelen van de bossen: herbebossing van de gekapte bospercelen, verspreid plekken met geen/lage begroeiing inrichten, broekbossen ontwikkelen in kwelgebieden
• verondiepen van de historische rabattenstructuur
• natuurlijke stuwen plaatsen in de Micksebeek

Ontsnippering:

• extra amfibieëntunnels aanleggen op strategische locaties
• zorgen voor rustgebied door sommige paden af te schaffen in een logisch recreatieve visie (je moet niet overal kunnen wandelen, wel mooie lussen kunnen maken)

Beleving:

• organisatie van het parkeren onderzoeken & herorganiseren waar nodig
• recreatief netwerk: circulatie van wandel- en fietswegen herbekijken/logische maken o.a. pad door het speelbos opwaarderen door de aanleg van een fietspad

- Er is al ontwerpend onderzoek (dat nog een statuut moet krijgen) + - gebiedsvisie voor gemeente Brasschaat (beheersplan op de planning 2025-2026);
- inrichting zal mee zorgen voor verbinding Groot Schietveld richting ATG (over Brechtse Heide) 

5. We versterken de natuurwaarden van de omgeving rond de E10-Plas en haar plek in het openruimtenetwerk, en zorgen voor een betere ecologische verbinding met de omringende waardevolle natuurgehelen.

Analyse bestaande toestand:  wat is het probleem dat je wil aanpakken via deze actie?

• waterproblematiek - Overstromingen vanuit de E10-plas bij hoge waterstanden
• uitbreiden leefgebied watergebonden soorten
- Aanvulling op E10-plas die enkel bestaat uit zeer diep water, en zonder oevervegetatie
• ecologische corridor - Antitankgracht als groenblauw lint is t.h.v centrum Sint Job, en in Brecht deels onderbroken doordat ze hier doorheen bebouwing loopt, en deels gedempt is.
E10-plas en omgeving kan onderdeel zijn van een alternatieve corridor.
In deze omgeving zijn ook aansluitingen mogelijk met Laarsebeek, en richting fort van Schoten, en richting de Mick. 

Wat zijn (concrete) ruimtelijke ingrepen die je wil nemen via deze actie?

• Park de Zwaan : Terreinaanleg als overstromingsgebied, waarbij waterbuffering gekoppeld wordt aan het ontwikkelen van natuur met een mozaïek aan natte natuurtypes (open water, broekbos, natte graslanden) op recent aangekochte weilanden van gemeente Schoten langs de E10-plas.
Op deze locatie is deze natte natuur onderdeel van ecologische corridor.

• Ontsnippering Brechtsebaan t.h.v Park de Zwaan : in combinatie met park de Zwaan, de aankoop van een bosje aan de overkant van de Brechtsebaan door gemeente Schoten, en de aanleg van de FUP's in het kanaal ontstaat zo een volledige natuurverbinding op grote schaal, o.a. voor otter (zie nota ontsnippering 3 banen)

• Ontsnippering Brechtsebaan t.h.v Antitankgracht (zie nota ontsnippering 3 banen)

• Ontsnippering Brechtsebaan t.h.v Fort van Schoten (zie nota ontsnippering 3 banen)

• Aanpassing verlichting Brechtsebaan

• kleine E10-plas Brasschaat natuurlijker inrichten

• ecologische corridor tussen Antitankgracht en E10plas over de bedrijventerreinen ontwikkelen

• Link met PRUP Kloosterveld

 

6. Onderzoek versterken Antitankgracht

Vanuit het gebiedsgericht project Antitankgracht zijn verschillende landschapskamers afgebakend waarin aan het versterken van het landschap gewerkt wordt.
Deze kamers zijn parels van een open of halfopen landschap, waarin met kleinere ingrepen heel wat winsten te boeken zijn zonder de huidige functies van de percelen te moeten wijzigen.
Door de achtertuin van privéeigenaars (of paardenweides of ...) te bekijken als voortuin van de Antitankgracht kan op een eenvoudige manier aan de landschapskamers gewerkt worden.
Daarnaast zijn de kleine landschapselementen die toekomen of dwarsen aan de Antitankgracht (denk aan dreven - beekvalleien - ...) elementen die versterkt kunnen worden en het landschap een boost kunnen geven. 

Wat zijn (concrete) ruimtelijke ingrepen voor deze actie?

Deze actie grijpt in op perceelsgrenzen/perceelsrandbegroeiing, waterhuishouding, overstorten naar Antitankgracht, verpaarding van het landschap, ...
Concreet willen we met privéeigenaars aan de slag gaan om het landschap robuuster te maken.
Wanneer je de middelen hebt om een volledige landschapskamer aan te pakken, kan je een zichtbaar verschil maken.
Het gaat hier dan om: tijd voor participatie, middelen voor aankoop van plantsoen, middelen voor uitvoering (kraanuren - aanplanturen - ...).
Deze actie ondersteunt de landschapskamers van Stabroek tot Ranst, waarbij ook de landbouw-percelen een ondersteuning op maat kunnen krijgen. 

7. We optimaliseren valleigebieden van de waterlopen die de Antitankgracht kruisen.

We zetten in op degelijke infrastructuur en een klimaatrobuuste vallei. 
In de huidige toestand worden de kruisende waterlopen bij piekbuien overbelast, waardoor de meeste overtoppen in de Antitankgracht (waterkwantiteit).
Daarnaast krijgen de waterlopen vaak nog toevoer van overstorten met geëutrofieerd en vervuild water, dat in de Antitankgracht terecht komt (waterkwaliteit).
De huidige valleisystemen zijn niet voldoende aangepast aan de intensieve neerslaghoeveelheden.
Daarnaast ontbreekt beekbegeleidend landschap / valleisysteem, wat een gemis is als ecologische verbindingscorridors tussen natuurkernen.

Wat zijn (concrete) ruimtelijke ingrepen die je wil nemen via deze actie?

Waterconservering op de valleiflanken (infiltratie en buffering), Kleine landschapselementen als verbindingselementen (hagen/ heggen/ houtkanten/ knotbomen/ poelen), realiseren van ruimte voor water op oevers van waterlopen, Landschapsappreciatie /-sensibilisatie dankzij recreatiemogelijkheden, bosomvorming (naald- naar loofhout), toepassing hemelwater- en droogteplannen gemeenten...

  

8. We versterken de natuurverbinding langsheen de Antitankgracht.

Het gebiedsprogramma Antitankgracht wil ruimte maken voor een Robuuste Ruggengraat doorheen de Voorkempen: de Antitankgracht als een snoer met vele parels van natuurgebieden rondom.
Op verschillende plekken ontstaan opportuniteiten die nu nog niet allemaal te vatten zijn op één locatie, in één oogopslag of in één wensbeeld.
Deze actie moet ruimte houden om ook particuliere eigenaars te ondersteunen bij interessante acties in functie van het versterken van de Antitankgracht en haar omgeving.
Ook naar waterkwaliteit zijn nog verschillende winsten te boeken.
Kleine landschapselementen aanplanten, infiltratiemogelijkheden vergroten, vennen herstellen, poelen aanleggen, rommelige hoekjes opruimen, ontharden, ...
Vernatuurlijken van de bufferbekkens langsheen Antitankgracht.
Daarnaast staat ook de afwerking van de grootschalige (achterstallige) slibruimingen op de planning.

                    

9. We versterken de natuurverbinding van de Antitankgracht onder de A12.

De Antitankgracht vervult een belangrijke ecologische corridorfunctie, maar kruist verschillende wegen.
Deze kruisingen zijn ecologische migratieknelpunten, o.a. voor otter (als paraplusoort).
Om tot een robuust blauwgroen-netwerk te komen moeten al deze wegen ontsnipperd worden.
Omwille van het snelheidsregime en verkeersintensiteit zijn autosnelwegen sterk versnipperend en een belangrijke barrière.
De A12 is een autostrade die in Stabroek de Antitankgracht kruist en werd als prioritair knelpunt opgenomen in het SBP otter.

Wat zijn (concrete) ruimtelijke ingrepen die je wil nemen via deze actie?

Ter hoogte van de kruising met de A12 loopt de ATG onder de grond.
Hierboven bevindt zich een verlichte tunnel onder de autostrade die gebruikt wordt door wandelaars en fietsers en in mindere mate door gemotoriseerd verkeer.
De onderdoorgang is te laag voor landbouwverkeer.
Deze tunnel vormt reeds een onderdoorgang, die ook door dieren gebruikt kan worden, hoewel hij momenteel zeer onaantrekkelijk is voor dieren.
Om deze locatie te ontsnipperen kunnen volgende maatregelen genomen worden :
• raster aanleggen rond de onderdoorgang (verhinderen dat otter talud van autostrade opklimt, en hem richting de tunnel geleiden) • verlichting in de tunnel doven
• Tunnel afsluiten voor autoverkeer (tunnel toch niet geschikt voor landbouwmachines, en t.h.v Abtsdreef is grote robuuste onderdoorgang voor gemotoriseerd verkeer)
• Faunapassage inrichten cfr. onderdoorgang E19/HSL - E10plas te Schoten/Brasschaat (deel tunnel inrichten als faunapassage met bv ook takkenril).

 

10. We zetten in op een degelijke ecologische verbinding over de spoorlijn 12 t.h.v de kruising met Antitankgracht in Kapellen.

Door de hoge opstaande betonnen rand kan fauna moeilijk de spoorlijn passeren.
Het versnipperend effect wordt verwacht groot te zijn - dit is nog niet concreet onderzocht.
SBP Otter is als uitgangspunt voor deze actie.

Wat zijn (concrete) ruimtelijke ingrepen die je wil nemen via deze actie?

Het is onduidelijk hoe groot het versnipperend effect van de spoorlijn op zich is - mogelijks is het minder stijl maken van de talud aan de spoorwegberm al voldoende om het probleem op te lossen.
Indien niet, zal een ecotunnel geplaatst moeten worden onder de spoorlijn door - hierbij dient rekening gehouden te worden met trillingen, diepte, licht, raster, ...
Door te ontsnipperen voor bv. doelsoort otter zal ook bever, boommarter en andere kleine soorten gebruik kunnen maken van de ecotunnels en zo een groter leefgebied kunnen
 gebruiken.

 

11.  We ontharden maximaal de omgeving van Schildestrand om zo meer ruimte te voorzien voor de Antitankgracht, waterberging en een volwaardige ecologische en recreatieve verbinding.

De Antitankgracht is deels overwelfd tussen de kruising met de Noorderlaan en de fortgracht rond het fort van 's Gravenwezel.
Het fort van 's Gravenwezel werd in de jaren '50 verkocht door defensie aan een particuliere eigenaar.
Deze eigenaar heeft er een vakantiedomein van gemaakt met verschillende vakantiehuisjes en een zwemvijver.
In de loop der jaren werden verschillende huisjes ingericht als woning en niet meer als tweede verblijf.
De gewestplan bestemming van het fort is recreatiegebied.
Verblijfsrecreatie is toegestaan, een klein deel heeft als bestemming natuurgebied. Er geldt echter geen woonrecht.
Veel van de huisjes hebben de tand des tijds niet goed doorstaan.
Verschillende huisjes zijn ook niet vergund en kunnen ook niet meer vergund geraken.
Langs de Loze Visser en Bospad staan verschillende huisjes zonevreemd.
Dit gedeelte is ingekleurd als natuurgebied.
Sinds 2006 is de gemeente een aankoopbeleid gestart om de permanente bewoning te stoppen.
Er werd ook een masterplan opgemaakt dat nu in de laatst fase van goedkeuring zit. In het masterplan speelt het fort opnieuw een prominente rol en wordt de recreatiezone hersteld zoals oorspronkelijk bedoeld.

Wat zijn (concrete) ruimtelijke ingrepen die je wil nemen via deze actie?

De gemeente wil op termijn de Antitankgracht opnieuw zichtbaar maken door de overwelving uit te breken.
Hiertoe zijn al enkele cruciale gronden die boven de overwelving liggen verworven.
Langs Loze Visser en Bospad willen we de natuur opnieuw herstellen door de percelen aan te kopen (of indien nodig te onteigenen), de huisjes af te breken en de percelen opnieuw natuurlijke in te richten door te bebossen of bosranden aan te leggen.
De recreatieve functie van de Antitankgracht opnieuw herstellen.

12. We zoeken naar mogelijkheden om in de valleien van Klein Schijn en Zwanebeek de waterbufferende functie te verhogen. Het doel is om de relatie tussen de waterloop en de vallei te herstellen, het risico op wateroverlast in bewoonde gebieden te beperken, het risico op droogte te verminderen door infiltratie te verhogen en snelle waterafvoer tegen te gaan.
Daarnaast is er aandacht voor het herstel van valleien en de structuurkwaliteit, en voor de creatie van natte natuur om de genoemde effecten extra kansen te bieden.
Concrete ruimtelijke ingrepen: hermeandering van waterloop, afgraven van oeverwallen, specifieke ingrepen voor gerichte waterbuffering (= aanleg van overstromingsgebieden), controle en herstel van de 5-meter zone langs de waterlopen

 

13. De Venuslei is een (niet-uitgeruste) verharde straat, die ongeveer 4 woonpercelen ontsluit. Uitgezonderd de tuinen is het projectgebied bebost.

Langsheen de Heidestraat-Zuid bevinden zich verschillende woonpercelen.
Er loopt een recreatief pad doorheen het gebied, gelinkt aan de Antitankgracht.
Het pad is ter hoogte van de tuin van Heidestraat-Zuid 151 onderbroken.
Het bos bevindt zich tussen het Klein Schietveld, De Uitlegger en het Wolvenbos.
De wens is niet enkel verdere bebouwing en vertuining van het gebied te voorkomen, maar ook de bestaande verharding verwijderen door de bebouwing uit te uitdoven/te beëindigen en de Venuslei die de woningen ontsluit te verwijderen.
Qua ontsluiting is er de ambitie om een volwaardige (alternatieve) recreatieve route uit te bouwen, onder andere door de huidige obstakels langsheen de Antitankgracht te verwijderen (vb. in functie van het vrijwaren van de 5 meter zone langsheen een waterloop) en het huidige pad op te waarderen/te herstellen (vb. obstakel ter hoogte van huisnummer 151 verwijderen).
Daarnaast is er de ambitie om de kruising van de Antitankgracht met de Heidestraat-Zuid meer ruimte te geven: leesbaarheid verhogen voor doorgaand verkeer en recreanten, passage voor de otter verbeteren,...
Dergelijke werken zijn vervat in de omgevingsvergunningsaanvraag die loopt voor de aanleg van een fietspad Heidestraat-Zuid.

 

 

 14. We leggen het waterpark Rietbeemden - Het Leeg aan.

Het Leeg-Rietbeemden is een watergevoelig openruimtegebied, herbestemd door de VR in 2024.
Het gebied maakt deel uit van het stroomgebied van de Laarse Beek en wordt omhelst door een woonwijk, golfterrein en spoorberm.
Het gebied sluit zuidelijk en noordelijk ook aan op habitatrichtlijngebied.
Na aanduiding WORG, is de ontwikkelingsdruk op het gebied grotendeels verdwijnen, maar rest nog onzekerheid over de toekomstige invulling ervan.
Het gebied is vandaag grotendeels ingevuld als agrarisch gebied, maar het terrein is hiervoor zeer nat, waardoor enkel een inrichting als weidegebied mogelijk is.
De jaarlijkse terugkerende overstroming van het gebied laat echter ook geen langdurig stallen van vee toe.
De bestaande invulling dient dus minstens geëvalueerd te worden, rekening houdend met de verscheidene potenties van het gebied.
Het gebied dient een gepaste open ruimte functie toegekend krijgen dat aansluit om de inherente kwaliteiten van het stroomgebied, onder meer watercaptatie, infiltratie, natuurkwaliteit, ecologische verbindingen (tussen habitatrichtlijngebied).
Doorheen het gebied dient ook een recreatieve verbinding te worden gecreëerd langsheen de Laarse Beek.
Die ingreep kan gecombineerd worden met inrichtingsvoorstellen naar het golfterrein en spoorbermen toe. 

15. We ontsnipperen de verkeerswisselaar E313 - E34.

Analyse bestaande toestand: Wat is het probleem dat je wil aanpakken via deze actie?

Het gebied van de verkeerswisselaar is volledig doorsneden met snelwegen.
De verkeerswisselaar en de aangrenzende gebieden van water-link vormen echter een uiterst belangrijke - zij het niet altijd functionerende - schakel tussen de andere complexen en hebben daarmee een scharnierfunctie in het geheel van ecologische verbindingen.
Er bestaat nu via de verkeerswisselaar enkel een zeer minimale open verbinding tussen de zone ten zuiden van E313 en de zone ten noorden ervan.
De bestaande doorgangen in de verkeerswisselaar (diensttunnels en viaduct) maken een verbinding tussen de interne gedeeltes van de verkeerswisselaar en het gebied ten noorden van E313.
De zuidelijke lus van de verkeerswisselaar (toegang naar E34) heeft echter geen verbinding met het gebied ten zuiden van de autosnelweg ook niet via de duikers van de waterlopen (behalve voor vis).
De enig mogelijke, zij het beperkte, toegang loopt aan de smalle zijkant van het viaduct van E34 over E313.
De bruggen over E313 vormen welpotentiële verbindingen maar zijn daar niet op voorzien.
In de ontsnipperingsstudie van E34/E313 worden alle knelpunten ter hoogte van het boscomplex van Ranst (zoals het in de studie wordt genoemd en dat een belangrijk deel van de Groenpool Antwerpen beslaat) geïnventariseerd en oplossingen voorgesteld.
Belangrijke knopen bevinden zich ter hoogte van het bos van Ranst, ter hoogte van de verkeerswisselaar, ter hoogte van Bossenstein/Broechemhof en ter hoogte van Tappelbeek.
Achtergrondinformatie: de vervollediging van de asymmetrische verkeerswisselaar wordt in het complex project De Nieuwe Rand bestudeert.
Het ontsnipperen van de omgeving kan dus versneld worden door de besluitvorming uit het complex project.

Wat zijn (concrete) ruimtelijke ingrepen die je wil nemen via deze actie?

In de ontsnipperingsstudie E313 en E34 uit 2011 staan enkele voorstellen tot ontsnippering genoteerd, waarbij er meer wordt ingegaan op technische detail.
Wij noteren de ambities die vanaf 2018 werden genoteerd binnen de studie rond de Groenpool Antwerpen:
• de Grote Merriebeek loopt momenteel onder de verkeerswisselaar via duikers die omgevormd moeten worden tot ecoduikers.
• inrichten van een ecoduct over de E313 (in de noordelijkste zone van de verkeerswisselaar (aanlooproute E34 naar E313) is ruimte om een breed ecoviaduct te voorzien onder de weg)
• aanleggen meer gebiedseigen en ecologisch functionele beplanting van de bermen + rekening houden met richtlijnen leefgebied otter
• inrichten van een bufferzone langsheen de verkeerswisselaar en de E313 oost van minstens 25 meter breed
• plaatsen geluidsschermen langsheen snelwegen, om de verstoring van de fauna te minderen
• omvormen van de duiker onder de E313 waardoor de Merriebeek loopt naar een ecoduiker

 

 

Totaal benodigd budget om het GroenRand-project te

 financieren: 12.450.000 euro.

GroenRand maakt aanbevelingen op korte termijn: 

1. Een uitgebreide kostenraming en een gedetailleerde studie voor het heropenen van de gedempte delen van de Antitankgracht.

2. Er moet worden onderzocht hoe de Antitankgracht tijdens droge periodes van voldoende water kan worden voorzien.

3. Extra studies die helder inzicht bieden in de kostenraming en de praktische uitvoering van deze acht ontsnipperende maatregelen:
* Bredabaan (N1) - aanleg ecotunnel, geleidingsrasters met doorgang voor recreanten
* Brechtsebaan (N115) - aanleg ecotunnel, geleidingsrasters met doorgang voor recreanten
* Ertbrandstraat (N11) - aanleg verkeersremmers, ecotunnel en geleiding, aanplant haag/houtkant
* Abtsdreef Stabroek - aanleg ecotunnel en geleiding, plaatsen verkeersremmers, houtwal
* Kalmthoutsesteenweg Kapellen - aanleg ecotunnel en geleiding
* Heidestraat-Noord Kapellen - aanleg ecopassage en plaatsen verkeersremmers
* St-Jobsesteenweg Schilde - aanleg ecotunnel en geleiding
* Zandhovensesteenweg Ranst - aanleg ecotunnel en geleiding

4. In de studie Herselteer (juli 2023) wordt benadrukt dat de zones voor de kunstwerken, inclusief aanloophellingen, met spoed moeten worden aangekocht (p.51 - voorwaarden voor realisatie).
We raden aan om een haalbaarheidsstudie uit te voeren om de opties voor een tunnel of brug te verkennen.

5. Wij adviseren dringend om de aankoop van de benodigde gronden voor deze verbinding met voorrang te behandelen.

Foto's: Ingrid Boumans