Ecologische verbinding Klein en Groot Schietveld
Het Klein en Groot Schietveld zijn twee uitzonderlijk grote natuurgebieden die deel uitmaken van de groene gordel ten noorden van de stad Antwerpen. Het Klein en het Groot Schietveld zijn militaire domeinen.
De militaire overheid is dan ook de belangrijkste gebruiker van het terrein. In de Schietvelden vinden we enkele van de best bewaarde stukken natte heide in Vlaanderen, belangrijk voor het voortbestaan van typische heidesoorten als heideblauwtje en adder.
 | Een uitvoerige studie over de verbinding tussen de twee Schietvelden ten noorden van Antwerpen leidt tot de volgende conclusie: één enkele ecologische verbinding tussen de twee natuurgebieden die gelegen zijn over de gemeenten Brasschaat, Brecht en Wuustwezel, is het absolute minimum en dat wordt nu niet gehaald. www.nieuwsblad.be |
In december 2022 heeft GroenRand ervoor gepleit om het Klein
en het Groot Schietveld zo snel mogelijk met elkaar te verbinden.
Deze vraag wordt nu kracht bijgezet door een studie van de bureaus Hesselteer (bron: tekst en figuren hieronder komen uit deze studie).
Deze vraag wordt nu kracht bijgezet door een studie van de bureaus Hesselteer (bron: tekst en figuren hieronder komen uit deze studie).
De Schietvelden zijn nabij elkaar gelegen, maar worden momenteel van elkaar gescheiden door dwarsende verkeersinfrastructuren (Essensteenweg, Bredabaan en lokale wegen), woongebied, recreatiegebied, industriegebied en (andere vormen van) bos en natuur.
Nochtans behoren de Schietvelden beide tot het Natura 2000-netwerk en bevatten ze beide zeer zeldzame habitats, cruciaal voor de instandhoudingsdoelstellingen van diverse soorten.
Na overleg met lokale besturen en andere betrokken actoren binnen het complex project (Nieuwe Rand), is gebleken dat het tussenliggende gebied onder druk staat van bijkomende bebouwing. Het habitatrichtlijngebied het Klein en Groot Schietveld heeft een totale oppervlakte van 2.288 ha.
Voor verschillende beschermde en kwetsbare soorten en soortgroepen werden soortenbeschermingsprogramma’s (SBP) opgemaakt, die maatregelen ter ondersteuning van deze soorten mogelijk maken, ook in gebieden buiten het Natura 2000 netwerk waar ze voorkomen of potentieel kunnen voorkomen.
Heideblauwtje © Bernard Castelein
Relevante SBP’s in dit verband zijn de programma’s voor heivlinder, rugstreeppad, heikikker, kamsalamander, en de soortgroep vleermuizen.
Fragmentatie van leefgebied leidt tot isolatie van populaties waardoor genetische verarming optreedt, populaties instorten en lokaal uitsterven niet te vermijden wordt.
Bij de heraanleg van de Bredabaan werd ter hoogte van de Koersdreef een faunatunnel incl. faunaraster aangelegd, op een plaats waar aan weerszijden van de baan bos aanwezig is (zie figuur 13).
Fragmentatie van leefgebied leidt tot isolatie van populaties waardoor genetische verarming optreedt, populaties instorten en lokaal uitsterven niet te vermijden wordt.
Bij de heraanleg van de Bredabaan werd ter hoogte van de Koersdreef een faunatunnel incl. faunaraster aangelegd, op een plaats waar aan weerszijden van de baan bos aanwezig is (zie figuur 13).
Aan de oostzijde is de bosoppervlakte er beperkt (ca. 30m lengte) en ten dele gelegen in woonpark bestemming.
Op de locatie van deze tunnel was eertijds cfr. de kaarten van het Militair Geografisch Instituut een ven of waterpartij aanwezig.
De faunatunnel staat bijgevolg vaak onder water, waardoor het gebruik ervan door kleine zoogdieren waarvoor de tunnel geconcipieerd werd sterk gehypothekeerd wordt.
Voor amfibieën biedt de tunnel waarschijnlijk betere mogelijkheden.
Er zijn geen monitoringresultaten van bekend.
Laurijssens (2020) geeft potentiële plaatsen voor de aanleg van bijkomende faunatunnels onder zowel de Bredabaan als de Essensteenweg (figuur 13).
Weinig of minder mobiele soorten van heidehabitats moeten ook meegenomen worden als doelsoort (figuur 16).
De rode pijlen duiden de verbindingsroutes aan voor heikikker en rugstreeppad.
In het zoekgebied zijn er verschillen in landschappelijke context en in te overbruggen afstand tussen het noordelijke en het zuidelijke deel (figuur 17).
Uit deze landschapsanalyse kunnen een aantal verbindingslijnen in ontwerp gedestilleerd worden, zoals aangegeven op figuur 18.
Volle lijnen staan daarbij voor verbindingen die nagenoeg aaneengesloten zijn, wat voor weinig mobiele soorten of voor soorten die een leefgebied-verbinding nodig hebben noodzakelijk is.
Langs de Essensteenweg en de Bredabaan werden 5 punten geselecteerd voor verder onderzoek waar de aanwezige bebouwing nog niet helemaal aansluitend is en waar aan beide zijden van de wegen nog mogelijkheden kunnen zijn.
De locaties worden gesitueerd op figuur 19.
De locaties worden gesitueerd op figuur 19.
De ecologische efficiëntie van de verbinding staat bijgevolg voorop.
Verschillende mogelijkheden voor verbindingen ten zuiden van Gooreind werden onderzocht.
Er is werd in de studie een voorkeurverbinding naar voorgebracht.
Maar één enkele ecologische verbinding tussen 2 natuurgebieden van dergelijke omvang en met zulke zwaarwegende natuurdoelen is uiteraard het absolute minimum (dat nu niet gehaald wordt), hoe meer mogelijkheden er geboden worden hoe beter de ecologische efficiëntie zal zijn.
Ook kleinschalige maatregelen zijn daarbij van belang.
Het verbeteren van de faunatunnel onder de Bredabaan zou in alle scenario’s een meerwaarde betekenen.
Maar om meer te weten te komen over deze voorkeuren en verbeteringen, kan je best het onderzoek zelf raadplegen.
Gericht ontwerpend onderzoek
Via gericht ontwerpend onderzoek verkennen en verbeelden we mogelijke toekomstscenario's voor een gebied.
Dit wordt steeds van in de beginfase samen gedaan met de verschillende stakeholders (overheden, middenveld, privéorganisaties, …).
Dit bevordert begrip voor de complexiteit van bepaalde ontwerpoefeningen, definieert gemeenschappelijke ambities en leidt tot breed gedragen resultaten.
Dit wordt steeds van in de beginfase samen gedaan met de verschillende stakeholders (overheden, middenveld, privéorganisaties, …).
Dit bevordert begrip voor de complexiteit van bepaalde ontwerpoefeningen, definieert gemeenschappelijke ambities en leidt tot breed gedragen resultaten.
Toegankelijkheid van de Schietvelden
Het Klein Schietveld wordt 'klein' genoemd omwille van de nabijheid van grotere broer Groot Schietveld.
Naar Vlaamse normen is Klein Schietveld echter allesbehalve klein; een aaneengesloten stuk natuur van bijna 900 hectare is in Vlaanderen eerder uitzondering dan regel.
Het militair domein is deels toegankelijk en je kunt prachtig wandelen, fietsen en ruiteren (Kaart Klein Schietveld).
Naar Vlaamse normen is Klein Schietveld echter allesbehalve klein; een aaneengesloten stuk natuur van bijna 900 hectare is in Vlaanderen eerder uitzondering dan regel.
Het militair domein is deels toegankelijk en je kunt prachtig wandelen, fietsen en ruiteren (Kaart Klein Schietveld).
En tijdens het seizoen kun je via de spoorfietsen het gebied op een andere manier ontdekken.
19 mei gaat de transversaal in het Groot Schietveld weer open.
Vanaf dan kan je in het weekend te voet of met de fiets van de Arthur Boelstraat in Gooreind naar de Kreolienstraat in Overbroek (Brecht).
Om de veiligheid te waarborgen, heeft Defensie aan beide zijden van het pad een draad aangelegd.
Die moet ervoor zorgen dat wandelaars en fietsers op het pad blij ven.
Het omliggende terrein blijft immers in gebruik voor oefeningen en is daardoor levensgevaarlijk. Daarom moeten bezoekers zich aan enkele afspraken houden..
Zo mag je er niet door tijdens de weekdagen en geldt er een verbod op open vuur.
