De mottige waarheid

De mottige waarheid

De 'mottige waarheid': 40% van de nachtvlinders is bedreigd in Vlaanderen.
Met bijna 2000 soorten zijn de nachtvlinders een meer soortenrijke, maar veel minder bekende en dus minder onderzochte insecteng

roep dan de dagvlinders, waarvan er slechts zo’n 75 soorten voorkomen in Vlaanderen.

Nachtvlinders vormen een ecologisch erg belangrijke insectengroep als bulkvoedsel voor bijvoorbeeld vogels en vleermuizen én als nachtelijke bestuivers.
De laatste decennia verzamelden citizen scientists steeds meer gegevens over de verspreiding van de nachtvlinders, meestal met behulp van lichtvallen.

Zo'n vallen gebruiken UV-licht waar nachtvlinders op afkomen en vervolgens in de val terechtkomen.
Bij het krieken van de dag wordt de lichtval gecontroleerd, worden alle soorten op naam gebracht en weer vrijgelaten.

Met behulp van de gegevens van de vele vrijwillige ‘mottenvangers’ stelden enkele onderzoekers van Natuurpunt Studie, het INBO, de Vlaamse Vlinderwerkgroep en de Vlaamse Vereniging voor Entomologie recent een eerste Rode Lijst van de nachtvlinders in Vlaanderen samen (Veraghtert et al. 2023).

Een vergelijking van de huidige verspreiding (2013-2022) met die uit de periode 1980-2012, bracht aan het licht dat niet minder dan 40% van de 717 onderzochte soorten in min of meerdere mate bedreigd of al verdwenen is uit Vlaanderen: 39 soorten zijn regionaal uitgestorven, 41 ernstig bedreigd, 82 bedreigd en 42 soorten kwetsbaar.

Daarnaast zijn er nog 84 soorten bijna in gevaar en 393 soorten momenteel niet in gevaar.
Voor 36 soorten zijn momenteel onvoldoende data voorhanden om een Rodelijstcategorie te bepalen.
Vooral typische soorten van voedselarme en/of natte biotopen zoals heiden en moerassen zijn er het slechtst aan toe.

Bron INBO

Foto's: Frank Vermeiren - lid van GroenRand

Een kwieke vogel in GroenRand

Een kwieke vogel in GroenRand

De witte kwikstaart (Motacilla alba) is een zangvogel uit de familie van de kwikstaarten en piepers.
Het meest opvallende kenmerk bij deze soort is de lange, smalle, zwart-witte staart die permanent op en neer bewogen wordt.

Het zijn zeer levendige en beweeglijke vogeltjes, de vlucht is golvend, op de grond wipt zijn sierlijke, lange staart voortdurend rusteloos op en neer.

 

In zomerkleed is de kruin, kin en keel inktzwart, het voorhoofd, gezicht en wangen wit, de bovendelen asgrijs, vleugels zwart en wit, onderdelen wit, de lange staart zwart met witte buitenste pennen.
Het mannetje heeft meer zwart op de kruin dan het vrouwtje en het zwart is in de nek ook scherper afgescheiden.

Zij zijn ook tamelijk agressief en houden soms een ”gevecht” met hun eigen spiegelbeeld.

In Vlaanderen en dus ook in GroenRand is het een talrijke tot zeer talrijke broedvogel van half open cultuurlandschappen met wat water in de buurt.

Broeden doen ze meeste in de menselijke omgeving: in schuren, nissen, onder dakpannen, maar ook in slootkanten.

De vogel heeft één à twee nesten per jaar met meestal 4-6 eieren. Broedduur: 12-14 dagen en nestelt vooral op het platteland.

Hij eet insecten, vooral muggen, vliegen, libellen, vlinders en hun larven. 

Foto's Frank Vermeiren - lid van GroenRand

Milieuorganisaties roepen op om bestaande bossen beter te beschermen

Milieuorganisaties roepen op om bestaande bossen beter te beschermen

Er verdwijnt te veel bos in Vlaanderen.
Dit is de conclusie van een nieuw rapport van Bos+ en Greenpeace.
GroenRand stelde reeds eerder vast dat het de goede richting uitgaat met de bosuitbreiding na jaren van non-beleid.
Maar constateerde tevens dat deze positieve kentering gedeeltelijk wordt teniet gedaan omdat het met bosbehoud nog altijd fout loopt.
Deze vaststelling wordt nu bevestigd in dit uitgebreid rapport.
Men kan niet weerleggen dat Vlaanderen inspanningen doet voor bosuitbreiding en kwaliteitsverbetering, maar de aanhoudende boskap doet veel van die inzet teniet.
Tussen 2001 en 2021 verdween 5.088 hectare bos met een kapvergunning.
Dat is een groot voetbalveld per dag.
Maar dit zou een onderschatting zijn, want er zou ook heel wat bos verdwijnen zonder kapvergunning.

Het boscompensatiemechanisme zou er wel voor zorgen dat een deel elders wordt heraangeplant en gecompenseerd.
Maar er is een achterstand van 1.500 hectare.
Ook het verschil tussen de ontbossing die de overheid toestaat en de compensatie die ze daarvoor oplegt, oogt in dit rapport niet goed. 
In de drie eerste jaren van deze legislatuur zien de auteurs een nettoverlies van 279 hectare.

Volgens minister Demir kwam er sinds het begin van de legislatuur net 1.748 hectare bos bij.
Dat gaat om extra bos, dat gepland wordt los van compensatiemaatregelen.
De minister mikt tegen het einde van de legislatuur op 4.000 hectare extra bos.
Tegelijk zou er geen verdere achterstand in de boscompensatie opgebouwd worden om het historisch passief niet te vergroten.

BOS+ en Greenpeace erkennen de inspanningen voor bosuitbreiding, maar benadrukken dat er ook minder gekapt moet worden.
Het is in Vlaanderen verplicht om voor elke omgehakt boom een nieuwe te planten.
Jonge bos is echter ecologisch een stuk minder waardevol.
Een compensatiebos slaat minder koolstof op dan een oud robuust en goed ontwikkeld bos.
Volgens het rapport leidt ontbossing ook tot meer versnipperde bossen.
Compensaties kunnen verspreid worden over verschillende piepkleine perceeltjes verspreid over heel Vlaanderen.
Tegen 2030 willen de twee natuurorganisaties naar een algemene ontbossingsstop waar het bos in Vlaanderen een pak beter beschermd wordt en waar ontbossing een grote uitzondering wordt.

Aziatische hoornaar volledig uitroeien in Vlaanderen kan niet meer

Minister Demir heeft nieuwe beheerregeling Aziatische hoornaar klaar

                                                                                                                        Aziatische hoornaar  ©Albert de Wilde

De Europese hoornaar komt hier al enkele eeuwen voor en wordt ook paardenwesp genoemd.
Het zij nuttige insecten omdat ze onder meer op vliegen, muggen en wespen jagen.
De werksters worden 18 tot 24 mm lang, de koninginnen 25 tot 35 mm en de mannetjes 21 tot 28 mm.
Ondanks hun lichaamsgrootte en hun nogal angstwekkende luide gezoem is de Europese hoornaar niet agressief.

De Europese hoornaar lijkt qua kleur wat op de wesp, maar hij heeft een oranje tot rode kop.
Je kan het onthouden met de Belgische driekleur: een rode kop en een deel van het borststuk en gele en zwarte segmenten van het achterlijf. 
De poten zijn bruinachtig tot rood, terwijl die van de Aziatische hoornaar geel zijn aan de uiteinden. 
Verder is de Aziatische hoornaar ook ongeveer 25 mm (met koninginnen tot wel 40 mm), maar hij heeft een overwegend zwarte kleur, geel-oranje kaken en een gele band op het achterlijf. 
Individuen zijn weinig agressief, maar grotere groepen in de buurt van de nesten wel.

Verdelgers, imkers, brandweerlui en lokale besturen: allemaal zijn ze het erover eens dat er dringend nood is aan een gecoördineerde en centrale aanpak om de populatie Aziatische hoornaars terug te dringen in Vlaanderen.
De exoot is al enkele jaren aan een forse opmars bezig en is wellicht niet meer volledig weg te krijgen.
In één seizoen kan een groot nest Aziatische hoornaars meer dan 11 kilogram aan insecten verorberen.
Uit onderzoek blijkt dat Aziatische hoornaars onrechtstreeks ook de bestuiving van bloemen nadelig beïnvloeden.
Ze vangen niet alleen een deel van de bestuivers.
Ze jagen in de buurt van bloeiende bloemen en schrikken daardoor ook bestuivende insecten af.
Door de honingbij te belagen, betekent de exoot ook slecht nieuws voor de land- en tuinbouw: bijen vervullen als bestuivers immers een belangrijke rol.
Ze hebben hier geen natuurlijke vijanden.
De Aziatische hoornaar is op dit moment een gevestigde soort in Vlaanderen.
De Europese populatie is nu te groot en te verspreid om de Aziatische hoornaar uit Vlaanderen weg te houden of uit te roeien.
Wel kunnen we door een aanpak op alle fronten de overlast beperken.
Op initiatief van Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir heeft Natuur en Bos een nieuwe aanpak uitgewerkt binnen de bevoegdheden van Demir.
Na recent overleg tussen de verschillende stakeholders over de aanpak is het finale ontwerp voor de beheerregeling rond.
Die regeling focust op vijf zaken.
Zo blijft Natuur en Bos de Aziatische hoornaar wel bestrijden in de natuurgebieden.
Extra aandacht gaat daarbij naar gebieden met veel recreatie om daar de risico’s voor de mensen te minimaliseren.
Daarnaast gaat het om opleidingen voor professionele verdelgers, het verspreiden van informatie over het steekgevaar van de Aziatische hoornaar en het bekender maken van het Vlaamse meldpunt Vespa Watch.

Rechter eist strenger mestplan

Rechter eist strenger mestplan

Vijf milieuorganisaties daagden vorige zomer de Vlaamse regering voor de rechter.
Die geeft Zuhal Demir nu een half jaar om een strenger mestactieplan uit te dokteren.
De zaak was een ultieme poging om de Vlaamse overheid aan te sporen werk te maken van gezonde waterlopen.
De Vlaamse wetgeving faalt immers al meer dan twintig jaar om de Europese Nitraatrichtlijn en Kaderrichtlijn water te vertalen naar een aantoonbare verbetering van de waterkwaliteit.
De rechter oordeelde dat Vlaanderen te weinig acties neemt om de waterkwaliteit te beschermen.
Dit zorgt voor een ernstige impact op de biodiversiteit.

De Vlaamse Regering krijgt nu zes maanden de tijd om gepaste maatregelen uit te vaardigen en dus het huidige mestdecreet drastisch te verstrengen. 
In november 2022 gaf minister van Omgeving Zuhal Demir aan de landbouw- en natuurorganisaties de opdracht om op basis van eigen voorstellen tot een mestbeleid te komen dat de waterkwaliteit voldoende beschermt en zo tegemoetkomt aan de Europese eisen en doelstellingen. 

Dit jaar in maart werd na intensief onderhandelen een gezamenlijk princiepsakkoord bereikt dat als basis moet dienen voor het volgende mestactieplan (MAP7).
Met deze rechterlijke uitspraak is het nu alle hens aan dek voor Vlaanderen om dit akkoord snel door te vertalen naar concreet beleid zodat dit principeakkoord kan doorgerekend worden op de milieueffecten..
Voorlopig is het onvoldoende duidelijk of dit akkoord de Europese doelstellingen zal halen.

Goede waterkwaliteit ook belangrijk voor GroenRand

                                                                                                      © ​Yves Adams

Nu Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) het soortenbeschermingsprogramma heeft goedgekeurd, kan ook de omgeving van de Antitankgracht ottervriendelijk worden gemaakt.
Althans dat is de hoop van natuurvereniging GroenRand.
Die beschouwt de otter als hoopvol symbool voor natuurheropleving.
Alle natuur- en bosgebieden langs de Antitankgracht met elkaar te verbinden tot één aaneengesloten gebied, is belangrijk voor de terugkeer van de otter.
De Antitankgracht is dan ook de levensader door de Voorkempen.
Om het dier terug te brengen moet je de water- en habitatkwaliteit verbeteren.
Het vraagt een gezond en voldoende groot visbestand.
Otters voeden zich immers voor 80% met vis.
Met een goede waterkwaliteit vaart het hele gebied wel bij.
Vispopulaties doen het beter en de natuur naast de waterlopen herleeft.
Dat is dan weer goed voor insecten, vogels en andere soorten
Door hun veeleisendheid zijn otters ideale indicatoren voor de milieu- en natuurkwaliteit van waterrijke gebieden.
Waar het goed gaat met de otter, is het ecosysteem goed of herstellende, en gaat het ook tal van andere soorten voor de wind.
De otter definitief terughalen is geen gemakkelijke opdracht.
Otters hebben immers voorkeur voor zeer proper water, een degelijk waterpeil en een gevarieerd natuurlijk landschap langs de oevers.

 

Een vrij algemene fladderaar in GroenRand: het landkaartje

 

Een vrij algemene fladderaar in GroenRand: het landkaartje

Het landkaartje was vroeger vrij zeldzaam, nu komt hij geregeld voor in onze contreien.

De naam, landkaartje, verwijst naar het landkaartpatroon op de onderkant van de vleugels.
De verklaring hiervoor is dus simpel: kijk maar eens naar de onderkant van de vleugels.

Met een beetje fantasie heeft het patroon wat weg van een landkaart, met velden die doorsneden worden door wegen, een brede band als een rivier en stippen die lijken op dorpen en steden.

Uniek is dat de voorjaarsgeneratie er helemaal anders uitziet dan de vlinders die in de zomer vliegen.

De eerste generatie in het voorjaar is oranjerood met zwarte vlekken terwijl de zomergeneratie zwart is met een witte band en rood-oranje streepjes op de bovenvleugel.

De voorjaarsgeneratie is met een voorvleugellengte van 16 tot 18 millimeter ook kleiner dan de zomergeneratie met 17 tot 21 millimeter..

                                                                                            voorjaarslandkaartje 

De waardplant van het landkaartje is de grote brandnetel.

                                                                                                   voorjaarslandkaartje 

Het landkaartje legt op een zeer markante wijze haar eieren aan de onderkant van het blad af.

                                                                                                            voorjaarslandkaartje 

De eitjes worden op elkaar afgelegd (ongeveer 10 stuks) waardoor er een soort kettinkjes onder het blad ontstaan.

                                                                                                                     voorjaarslandkaartje 

Het landkaartje verkiest de nectar van witte schermbloemigen, als akkerdistel, fluitenkruid en koninginnenkruid.

                                                                                                                           voorjaarslandkaartje 

Maar ook de nectar van andere kruiden staan op het menu.

Foto's: Frank Vermeiren lid van GroenRand

GroenRand vraagt zich af hoe het zit met de verbinding tussen het Groot en Klein Schietveld!?

 

GroenRand vraagt zich af hoe het zit met de verbinding tussen het Groot en Klein Schietveld!?

Pieter Laurijssens heeft binnen een bachelorproef (2019) onderzoek gedaan naar een verbinding tussen de Schietvelden.
Dit onderzoek was gekaderd in het verhaal rond het creëren van een Nationaal park (Grenspark Kalmthoutse Heide) waarbij deze verbinding essentieel zou worden.
GroenRand was hier vragende partij en de externe begeleidster was Anne Stuer van het Regionaal Landschap de Voorkempen.
Uit de resultaten van 2019 blijkt dat het tussengebied nog wel beschikt over stukken natuur en open ruimte.
Deze zijn echter steeds schaarser, wat de urgentie van dit onderzoek benadrukt.
Pieter Laurijssens maakte toen reeds de opmerking dat langs de Essensteenweg nog maar enkele mogelijkheden zijn om de barrière te overbruggen a.h.v. faunapassages.
Hij stipte toen reeds aan dat hier alles aan sneltempo wordt volgebouwd met nog slechts enkele resterende openingen.
We zullen hier dus dringend werk van moeten maken en zullen moeten vertrouwen op de verbinding in het uiterste puntje van Bredabaan/Essensteenweg, aangezien verbindingen door het landbouwgebied veel noordelijker gelegen niet evident zijn.

De verbinding van de Schietvelden is opgenomen in een ontwerpend onderzoek dat getrokken wordt vanuit de Nieuwe Rand.
Weerom terug een onderzoek dat waarschijnlijk het voorgaande terug zal bevestigen.
Maar GroenRand blijft geduldig.
De afronding van dit onderzoek gaat echter tergend traag terwijl enkel een laatste stuk grond nog te koop staat!
Op 30 juni heeft de Nieuwe Rand een overleg met ANB over het ontwerpend onderzoek en GroenRand hoopt dat er dan eindelijk een stroomversnelling komt.

Oorspronkelijk werd ons beloofd dat dit stuk grond door het Vlaams Gewest zou aangekocht worden.
Maar dat is niet gebeurd wegens een tekort aan financiële middelen.
Hieruit is nogmaals gebleken dat er nood is aan structurele middelen om snel te reageren op dit soort opportuniteiten;
Vanuit het Departement Omgeving werd ons beloofd dat er een gebiedsfonds in de maak zou zijn om met middelen en instrumenten quick wins en strategische verwervingen te realiseren.
Maar ook dit blijft aanslepen…

GroenRand tevreden: afgezwakte natuurherstelwet overleeft nipt nieuwe stemming

GroenRand tevreden: afgezwakte natuurherstelwet overleeft nipt nieuwe stemming

De afgelopen dagen raakte de Vlaamse regering het niet eens over de omstreden Europese Natuurherstelwet.
Om niet uit de Europese boot te vallen, moest België zich gisteren voorzichtig in bochten wringen.
Met succes.

Ongeziene taferelen in Luxemburg gisterennamiddag.
Tijdens de Europese vergadering over de Europese Natuurherstelwet richtte Eurocommissaris voor de Green Deal Frans Timmermans zich plots in het Nederlands tot Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA).
‘We hebben vaak van gedachten gewisseld, vooral via de media’, zei hij.
‘Maar nu we samen in een kamer zitten wil ik benadrukken dat het onze bedoeling is om rekening te houden met de specifieke situatie van België.’

Luttele minuten eerder moest België zich nog op de vlakte houden tijdens de veelbesproken zitting.
Het was minister Demir, die maandag nog scherp uithaalde naar Timmermans, die voor ons land de honneurs waarnam.
In de overeengekomen Belgische verklaring gaf Demir te kennen dat ons land constructief aan de omstreden wet wil blijven meewerken, maar dat er nog enkele bezorgdheden zijn.
Het was een opgesmukte onthouding: geen ‘nee’, geen ‘ja’, maar wel een ‘ja, maar’

Strategische keuze

Op het Europese niveau bestond er gisteren meer eensgezindheid dan velen hadden verwacht. 
Gestemd werd er niet, wel gaven 20 van de 27 lidstaten informeel aan dat ze de tekst wilden steunen – ruim voldoende.
Daarmee is de wet nog geen feit, wel vormt de tekst de basis waarmee de lidstaten binnenkort de onderhandelingen met het Europees Parlement en de Commissie aanvatten.
Tijdens die gesprekken kan de tekst nog grondig veranderen.
Tegen die achtergrond was de Belgische ‘ja-maar’-communicatie een strategische keuze.
Zonder intra-Belgische eensgezindheid hoopt ons land betrokken te blijven bij die Europese gesprekken.

Spanningen

Maandag, daags voor de Luxemburgse vergadering, ging het er in Brussel nog vreemd aan toe.
Naar aanloop van dinsdag staken de gewesten en de federale overheid de koppen bij elkaar.
Zoals steeds was het de bedoeling om een gemeenschappelijk Belgisch standpunt te vormen.
Dat er bij zulke vergaderingen meningsverschillen bestaan tussen de gewesten en de federale overheid, is de normaalste zaak van de wereld.
Maar dat de Vlaamse regering zélf in verspreide slagorde verscheen, was dat niet.

Met de stikstofcrisis vers in het geheugen waren alle Vlaamse regeringspartijen het er lang over eens dat de voorlopige Europese wettekst te zwaar zou wegen op de landbouw en de industrie.
Uit vrees dat onvoldoende lidstaten voor de Natuurherstelwet zouden stemmen, wilden de Ecolo-ministers in Wallonië, Brussel en de federale regering een Belgische onthouding of tegenstem in Europa absoluut vermijden.
Daarom waren ze met lichte tegenzin bereid om de Vlaamse vragen aan het Europees niveau te ondersteunen.  

Op die manier boekte de regering-Jambon, gesteund door de Open VLD en de CD&V in de federale regering, heel wat succes in Europa.
Wie de compromistekst over de Europese Natuurherstelwet erop naleest, ziet duidelijk de passages die Vlaanderen via België heeft binnengehaald.
Zo mogen de lidstaten rekening houden met specifieke regionale situaties wanneer ze de nationale natuurherstelprogramma’s opmaken.
Ook werd het niet-verslechteringsprincipe wat afgezwakt zodat herstelde natuurgebieden in bepaalde gevallen toch nog een beetje achteruit mogen gaan.
Met de ‘ja, maar’ houdt België niet alleen inhoudelijk een voet tussen de deur, maar vermijdt ons land ook een blauwtje met het oog op het Belgische voorzitterschap van de Europese Unie in de eerste helft van 2024.

Auteur: Kamiel Vermeylen

De bijeneter als vakantiegast

De bijeneter als vakantiegast

Een koppel bijeneters heeft een hoop zand op een terrein van Grondwerken Oorts langs het Albertkanaal in Wommelgem uitgekozen om een nest te bouwen.
Als ze er in slagen om er hun jongen groot te brengen, zou dit een Antwerpse primeur zijn.
Wellicht heeft de warmte hen naar onze streken gevoerd.

Het gebeurt wel vaker dat verdwaalde trekvogels zich ver van hun normale broedgebieden laten zien.
Vaak gaat het dan om dieren die verdwalen terwijl ze op zoek zijn naar nieuw leefgebied.
Daarbij speelt ook het weer vaak een voorname rol.
Aanhoudende periodes van warm weer met overwegende oosten- en zuidenwind doorheen heel Europa brengen wel vaker dwaalgasten tot bij ons.

Bijeneters zijn insecteneters en behendige vliegers, die ook in vlucht insecten kunnen vangen.
De naam is duidelijk afkomstig van zijn voornaamste voedselbron: sprinkhanen, libellen, wespen en uiteraard ook bijen.

De prachtig gekleurde vogel is immuun voor bijen- en wespensteken.
Hij verwijdert de angels door deze tegen een tak af te wrijven.

De bijeneter leeft in groepsverband en broedt meestal in kolonies in holen in wanden.
Hij heeft één legsel per jaar met 4-10 eieren
Opvallend gekleurd met blauwe onderdelen, gele keel en rug, roodbruine bovendelen en zwarte oogstreep en vleugelachterrand.

Hij valt in de vlucht op door typische zweefvlucht en geluid.
Met zijn spitse vleugels snijdt hij door de lucht.

Foto: Frank Vermeiren - lid van GroenRand