Ooit
werd de Antitankgracht tot twee maal toe bedreigd
De plannen voor de Antitankgracht ontstaan enkele jaren voor de
Tweede Wereldoorlog. Antwerpen werd toen verdedigd door de Stelling van
Antwerpen, een dubbele fortengordel met tientallen forten aangelegd in de 19e
en het begin van de 20e eeuw.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog was al duidelijk geworden dat de forten niet
effectief waren om een zwaar bewapende vijand te stoppen.
Daarom werd tussen 1937 en 1939, aansluitend aan de buitenste fortengordel, een
Antitankgracht aangelegd.
Men kon het kwelwater (opborrelend grondwater) echter niet tegenhouden, daarom werd overgestapt op een natte gracht.
De gracht heeft een 'zigzag' verloop.
Op elke hoek stonden geschutsbunkers die de rechte stukken konden bestrijken.
Sluisbunkers moesten het water op peil houden.
Snel na oorlog verloor de gracht haar militaire betekenis en werd ze overgelaten aan de natuur.
De reservatiestrook voor het Duwvaartkanaal, een omleidingskanaal voor de duwvaart tussen Oelegem en Zandvliet met een traject dat grotendeels dat van de gracht overlapte, bleef de toekomst van de Antitankgracht jarenlang bedreigen.
Maar sinds die plannen definitief in de vuilnisbak verdwenen zijn, zijn verschillende belangengroepen – zoals GroenRand -zich van het belang en de mogelijkheden van de gracht bewust geworden.
De
blauwe draad in ons GroenRand-verhaal is de Antitankgracht dewelke verbonden is
met heel wat natuurgebieden.
Dankzij
een lengte van 33 km, is de gracht daarmee het langste beschermde landschap van
Vlaanderen.
Ondertussen is de Antitankgracht geëvolueerd naar een groots natuurverbindingsgebied, dat verschillende natuurgebieden en bossen met elkaar verbindt en migratie van dieren en planten tussen die gebieden mogelijk maakt.
Begin 1973 werd - op initiatief van enkele leden uit Sint-Job-in-’t-Goor, Brecht, Sint-Antonius en ’s-Gravenwezel - Red de Voorkempen organisatorisch hervormd.
De actie om het geplande duwvaartkanaal tegen te houden werd opgestart, hoe krankzinnig die ambitie ook mocht zijn: de werken waren al gestart en de onteigeningen waren al aan de gang.
De vereniging bundelde en coördineerde de krachten van de verschillende lokale milieugroepen langs het geplande tracé, en waar deze niet bestonden, werden al snel nieuwe groepen opgericht.
“Wij zijn het beu”, kopten de kranten in grote letters, en dat was geen understatement.
Er werd een informatie- en sensibiliseringscampagne opgestart om de bevolking in de regio te informeren en er vonden allerlei kleine acties plaats.
Het duurde niet lang eer een ongezien protest door het Antwerpse raasde.
Onder tot de verbeelding sprekende namen als Duweling, Fietseling, Doemeling en Trietseling werden tienduizenden handtekeningen tegen het project verzameld, gingen duizenden kinderen op klasuitstap op het geplande tracé, werd de Antwerpse binnenstad overspoeld door meer dan vijfduizend fietsers …
Het
protest zwol verder aan en nam nationale proporties aan nadat in samenwerking
met de Bond Beter Leefmilieu een Nationaal Anti-Duwvaart Komitee werd
opgericht.
Tegen zoveel geweld bleken de plannenmakers en beleidsmensen niet bestand en de
plannen voor het duwvaartkanaal werden afgevoerd – de toen om zich heen
grijpende economische crisis gaf daarbij een extra duwtje in de rug.
Zo eindigde de grootste milieucampagne tot dan toe in een klinkende
overwinning.
Het succesvolle
anti-duwvaartkanaalprotest verhoogde het milieubewustzijn aanzienlijk en heeft
ontegensprekelijk een stimulerende en inspirerende invloed gehad op de
ontluikende milieubeweging.
Het belang van Red de Voorkempen voor de milieubeweging is dan ook niet te
onderschatten.
De verstrengeling als gevolg van de nauwe contacten en onderlinge beïnvloeding
tussen Red de Voorkempen, de Groene Fietsers en de herlevingsbeweging Anders
Gaan Leven die plaatsvond tijdens het protest, lag zelfs in grote mate aan de
basis van het ontstaan van de politieke partij Agalev.
Na de spectaculaire acties tegen het duwvaartkanaal was het inmiddels wat
stiller geworden rond Red de Voorkempen.
Begin 2000 kreeg Red de Voorkempen -met het initiatief om de verschillende
actiecomités tegen de tweede goederenspoorlijn voor de haven te bundelen – een
nieuwe adem.
Er lagen namelijk plannen op tafel om de Antitankgracht te dempen en te
gebruiken voor de tweede spoorontsluiting.
Ook deze plannen werden verijdeld.
De Antitankgracht is - 50 jaar na het duwvaartprotest- de drager geworden van de klimaatgordel en een toekomstig nationaal park.
Het goedgekeurd soortenbeschermingsprogramma otter zal zorgen voor een ontsnipperingsplan en heel wat opportuniteiten.
Foto's: wijlen Leon Lembrechts - bron: brood & Rozen
Geen opmerkingen:
Een reactie posten