Onze open brief heeft blijkbaar indruk gemaakt, maar niet op de minister

Minister Brouns heeft geen geld in zijn binnenzak voor VAPEO en de Schietvelden

De ambitieuze woorden en principes uit het regeerakkoord moeten nu worden omgezet in concrete beleidsmaatregelen en financiële middelen. Op basis van dit akkoord kunnen zeker stappen in de juiste richting worden gezet, maar veel zal afhangen van de inzet van de bevoegde minister. Ook de beschikbare budgetten zijn daarbij van groot belang. Het Vlaams Regeerakkoord 2024-2029 (pagina 77) is glashelder: er zou voortgebouwd worden op de vooruitgang van de vorige legislatuur, met als doel grote, samenhangende natuurgebieden te realiseren. Daarnaast staat er: ‘Met het Vlaams Actieprogramma Ecologische Ontsnippering (VAPEO) verbinden we, waar mogelijk, onze natuurgebieden en maken we onze weg- en waterinfrastructuur veiliger voor mens en dier.’ Een eerste blik op de begrotingsbespreking van 25 november 2025 biedt weinig hoop voor het Vlaams Actieprogramma Ecologische Ontsnippering (VAPEO).
Daardoor zullen de broodnodige middelen voor de aanleg van de klimaatgordel, het soortenbeschermingsprogramma voor de otter en de maatregelen om natuurgebieden met elkaar te verbinden wellicht uitblijven in onze GroenRand-regio.

GroenRand schreef een open brief naar de leden van de Commissie voor Leefmilieu, Natuur en Ruimtelijke Ordening.
Lees hier onze open brief:

Onze open brief heeft zijn effect gehad: de vraag rond ontsnippering (VAPEO) werd gesteld door vier volksvertegenwoordigers, namelijk Mieke Schauvliege, Sanne Van Looy, Bieke Verlinden en Lydia Peeters. Bekijk zelf deze vergadering: https://youtu.be/dnfhiMctLZw, later volgt het verslag, deze is in voorbereiding.

Ons doel is altijd geweest om de natuur via gebiedsgerichte projecten met elkaar te verbinden tot grotere gehelen.
Toen onze vereniging tien jaar geleden van start ging, deden wij een uitspraak die destijds niet door iedereen werd gewaardeerd.  
GroenRand gaf aan het Nationaal Park Hoge Kempen niet te erkennen als nationaal park, omdat er geen Vlaams decreet bestaat dat de voorwaarden voor de erkenning van zulke gebieden vastlegt.
Zo’n decreet zou de regels en vereisten vaststellen waaraan een nationaal park moet voldoen en een juridische basis creëren voor de bescherming en ontwikkeling ervan, zodat iedereen de mogelijkheid krijgt en gelijke kansen heeft om een dergelijk park op te richten.
We wilden met een 'drieledig-model' het natuurbeleid versterken. Het eerste model betreft de ‘regionale landschappen’, een bekend concept dat natuur, landschap, erfgoed en recreatie beschermt, en inwoners en partners op inspirerende wijze met elkaar brengt en ook de natuur verbindt.
Het tweede model draait om ‘Regionale klimaatparken’: gebieden met veel natuur- en landschapswaarde, waar kleine landschapselementen zoals bomenrijen en waterlopen worden gestimuleerd. Het idee komt voort uit een samenwerking van verschillende gemeenten die hun klimaat- en ontsnipperingsplannen bundelen. In zo’n klimaatplan hoort ook een hoofdstuk over ‘nature-based solutions’, met speciale aandacht voor natuurverbindingen.

Het derde model omvat de nationale parken, echte natuurreservaten zonder landbouw, in tegenstelling tot klimaatparken.
De Regionale Landschappen hadden hetzelfde idee, maar noemden het driestappenmodel en kozen liever voor de term ‘landschapsparken’ in plaats van ‘Regionale klimaatparken’.

Ons werkingsgebied, de groene rand rond Antwerpen, diende als voorbeeld.

De Antitankgracht vormt hierbij de ruggengraat van de Voorkempen, die beekvalleien, heide, bos- en natuurgebieden met elkaar verbindt.
We streefden naar een betere verbinding tussen de Schietvelden, het Grenspark Kalmthoutse Heide en de Antitankgracht met aanpalende bos- en natuurgebieden.
Iedereen kent ons verhaal rond het nationaal park Kalmthoutse Heide: door protest van landbouwers en grondeigenaars is het er niet van gekomen.
Omdat we aandrongen op een bemiddelaar, werden we als activisten bestempeld en zijn we ook van dat pad afgeweken.
Aangezien de term ‘nationaal park’ blijkbaar te bedreigend klonk, stelden we voor de naam ‘Grenspark’ te behouden en het idee van een nationaal park te laten varen, op voorwaarde dat er verder gewerkt wordt aan het masterplan.
Voor ons is het hierbij cruciaal dat de Antitankgracht wordt ontsnipperd (vijf gewestwegen en enkele lokale wegen), de gedempte delen worden hersteld, er slibruimingen blijven plaatsvinden en de verbinding met de Schietvelden wordt gerealiseerd (aankoop van strategische gronden en ontsnipperende maatregelen).
Hier heeft het Departement heel wat ontwerpend onderzoek gedaan.
Deze doelen staan ook in het soortenbeschermingsprogramma voor de otter.
Ondertussen erkent de Nieuwe Rand de Antitankgracht als drager van de klimaatgordel en steunt ze onze doelstellingen, wat voor ons een mooie opsteker was.

                                                                        © Nieuwe Rand

Maar hier zal niets van komen aangezien de minister niet wil investeren in de Schietvelden en VAPEO. Het strategisch aankopen van bouwgronden voor de Ecologische verbinding klein en groot schietveld  past niet in een zogeheten kosten-batenanalyse, omdat het te duur is, terwijl het ontwerpend onderzoek van het Departement Omgeving juist spreekt van een urgente situatie.

Antwoord minister rond VAPEO:

Minister Jo Brouns verduidelijkte dat er in de vorige legislatuur Europese VAPEO-middelen beschikbaar waren, maar nu niet meer.
Volgens hem is er bewust gekozen om de Blue Deal te versterken (beleidskeuze), maar niet VAPEO.
Met andere woorden, zonder Europese steun ligt het ontsnipperingsbeleid zo goed als stil.
Er zijn in 2026 zeer beperkte middelen voorzien : 500.000 euro voor ecologische maatregelen (acute knelpunten, opportuniteiten en andere concrete projecten, afhankelijk van kostenefficiëntie en haalbaarheid) en 150.000 euro voor het monitoren van de effectiviteit van gerealiseerde ontsnipperingsmaatregelen, met focus op kennishiaten, innovatie en kostenoptimalisatie.
Het ontwerp VAPEO 2025-2030 werd in nauw overleg tussen de betrokken administraties van Omgeving en MOW voorbereid, maar door de budgettaire krapte niet goedgekeurd.
Met andere woorden: er komt geen geld.
Er komen ook geen nieuwe nationale parken en het budget voor de bestaande wordt zelfs verlaagd.
De toekomst en onze doelstellingen voor de vereniging ogen daarom niet bijzonder rooskleurig, wat de motivatie voor ons bestaan ondermijnt.
Hoe we daarop gaan reageren wordt een moeilijke, maar we merken dat de motivatie bij onze leden langzaam tot nul zakt.
De huidige minister zorgt helaas voor stilstand op het gebied ontsnippering en natuurverbindingen.
Het enige wat we nog kunnen doen, is proberen wat subsidies te verkrijgen via de Blue Deal.
Ik denk dan bijvoorbeeld aan slibruimingen, het openmaken van gedempte gedeelten en andere onderdelen van het PROJECTPLAN_ANTITANKGRACHT_2026-2031.

Samen met verschillende burgerverenigingen en andere organisaties hebben we hard gewerkt aan de klimaatgordel (projectfiches) en het projectplan, maar het voelt alsof onze inzet met weinig respect wordt behandeld.
De minister is de laatste tijd meerdere keren bevraagd, en we hebben hierover overleg gehad met verschillende volksvertegenwoordigers, waaronder mevrouw Bieke Verlinden.

Vorige week heeft de minister in dat opzicht in de commissie een gelijkaardig antwoord gegeven op onze vraag over ontsnipperingsmaatregelen:

Commissie voor Leefmilieu, Natuur en Ruimtelijke Ordening dinsdag 18 november 2025, 13 uur | Vlaams Parlement.    
Naast mondelinge vragen waren er ook schriftelijke vragen ingediend door Mien Van Olmen, Sanne Van Looy en Mieke Schauvliege.

Lees ook: GroenRand vraagt in open brief dringend actie én geld ...
Foto's: Belga