De vergadering van de Commissie voor Leefmilieu, Natuur en Ruimtelijke Ordening op dinsdag 18 november 2025 bood weinig uitkomst
De vergadering van de Commissie voor Leefmilieu, Natuur en Ruimtelijke Ordening op dinsdag 18 november 2025 voelde als een mistige ochtendwandeling: de vragen waren zo helder als dauwdruppels, maar de antwoorden vervaagden in de nevel. Volgens diverse websites van het Vlaams Gewest zijn ecologische verbindingen tussen natuurgebieden essentieel in het versnipperde landschap. Vlaanderen is een dichtbevolkte regio waar de natuur constant nieuwe manieren zoekt om te overleven. Om de versnippering van leefgebieden tegen te gaan en de overlevingskansen te vergroten, werkt de Vlaamse overheid aan het Vlaams Actieprogramma Ecologische Ontsnippering (VAPEO), dat ze zelf beschrijven als een degelijk onderbouwd meerjarenplan. Binnen het GroenRand-projectgebied voerde het Departement Omgeving diverse ontwerpstudies uit om plannen te concretiseren en de uitvoering te verduidelijken. Sommige dossiers, zoals de verbinding van de Schietvelden, worden in een onderzoek van het Departement Omgeving als urgent bestempeld; het niet uitvoeren ervan zal een aanzienlijke impact hebben. GroenRand streeft ernaar in samenwerking met de overheid een positief verhaal te brengen, initiatieven te ondersteunen, draagvlak te creëren en deze onderzoeken te omarmen. Al tien jaar lang brengt GroenRand deze thema’s met allerlei positieve acties onder de aandacht, wat mensen echt raakt. Natuurfotografen hebben dit vastgelegd in indrukwekkende beelden die bewondering oproepen en het belang van natuurbehoud benadrukken. Nieuwsgierigheid naar de natuur en zorg om haar toekomst zitten in het DNA van de GroenRand-leden. In de Beleidsnota Omgeving staat dat VAPEO natuurgebieden waar mogelijk verbindt en infrastructuur veiliger maakt voor mens en dier, in nauwe samenwerking met relevante agentschappen, met prioriteit voor de meest impactvolle locaties (p.26).
De vraag welk budget tijdens deze legislatuur beschikbaar is gesteld om VAPEO in staat te stellen verdere stappen tegen versnippering te ondernemen, is door de minister niet beantwoord.
Hieronder vind je het verslag en het beeldverslag van de vergadering van de Commissie Leefmilieu, Natuur en Ruimtelijke Ordening van dinsdag 18 november 2025.
Hier kan je gans de tekst lezen:
Mevrouw Verlinden heeft het woord.Minister, wie naar de Antwerpse oostrand kijkt, ziet hoe versnippering in Vlaanderen werkt. Waardevolle natuurgebieden liggen als eilandjes tussen verkavelingen, verkeer en bouwplannen.
Maar precies daar liggen nu ook kansen.
Met de aankoop van enkele sleutelgronden kunnen we de verbinding maken tussen het Groot en het Klein Schietveld.
Dan kunnen we dat eindelijk realiseren.
Het is een verbinding die al sinds het structuurplan van 1997, en later door GroenRand en het project De Nieuwe Rand, als ecologisch essentieel wordt erkend.
Als het morgen verkocht is, staat er overmorgen misschien een villa op.
Dan is de kans om daar die natuurverbinding te maken voorgoed voorbij.
Zowel het ontwerpend onderzoek in opdracht van het Departement Omgeving als experten van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) noemen de situatie daarom ook echt wel urgent.
Tot die tijd gaan we moeten wachten, en dan dreigen we een beetje het momentum te verliezen van het potentieel van de aankoop van die gronden.
Daarom stel ik u heel concreet zes vragen. Ik heb u die ook toegezonden.
De vorige minister noemde de aankoop aan de Bredabaan of de Essensesteenweg cruciaal, maar het bedrag viel buiten het reguliere budget. Is er binnen deze legislatuur effectief een budget vrijgemaakt om deze gronden aan te schaffen?
Hoe kijkt u naar de resultaten van het ontwerpend onderzoek uit 2023 in opdracht van het Departement Omgeving?
In welke mate zullen de bevindingen uit dat rapport mee richting geven aan een voorkeurstraject?
Hoe voorkomt u dat de lopende inspraak- en onderzoeksprocedures van De Nieuwe Rand tot stilstand leiden, terwijl de strategische gronden intussen volgebouwd kunnen worden?
Bent u bereid een prioritair bedrag vrij te maken om zulke sleutelgronden tijdig te kopen?
Erkent u de nood aan een Vlaamse strategie om sleutelgronden te verwerven die versnipperde natuur opnieuw aan elkaar verbinden?
Steunt u de oprichting van een gebiedsfonds dat zowel quick wins als strategische aankopen mogelijk maakt?
Het Vlaamse regeerakkoord verwijst naar het Vlaams Actieprogramma Ecologische Ontsnippering (VAPEO).
Welk budget krijgt dat Vlaams Actieprogramma Ecologische Ontsnippering deze legislatuur om verdere stappen tegen versnippering te zetten?
Ten slotte, op welke termijn komt er duidelijkheid over de toekomst van de groene rand rond Antwerpen?
Minister Brouns heeft het woord.
Vooreerst beantwoord ik uw vraag over de concrete casus, collega Verlinden.
Aangezien het perceel waar u naar vraagt een woonbestemming heeft, is een aankoop ook vandaag financieel niet te verantwoorden.
Dan spreken we toch niet over een beperkt budget in dezen.
De reguliere budgetten volstaan ook in andere dossiers trouwens niet om aankopen van woonpercelen te doen zonder dat die meerdere doelen dienen.
Bijvoorbeeld in het T.OP Dender (territoriaal ontwikkelingsprogramma) worden daarom wel woonpercelen gekocht die zorgen voor een verbinding tussen natuurgebieden, die meer ruimte voor water zullen bieden, en waarvoor beslist werd dat het kosten-batengewijs niet langer te verantwoorden was dat de eigenaars een afdoende bescherming tegen overstromingen kon worden geboden.
Er is dienaangaande dus een heel afwegingskader.
De studie die werd opgestart in 2023 door het Departement Omgeving in het kader van het complex project De Nieuwe Rand, beschrijft verschillende mogelijke tracés.
Een noordelijk tracé werd niet weerhouden vanwege de grote impact op de open ruimte. Een tracé meer zuidelijk wordt dan weer geconfronteerd met een gebrek aan vrije percelen om de verbinding te realiseren bij de kruisingen van de gewestwegen.
Gezien de brede afweging in de studie, op basis van verschillende criteria, kreeg het meer zuidelijke tracé toch de voorkeur.
Onderzoek en inspraak leiden op zich niet tot stilstand in een dossier.
Ze zijn noodzakelijk om tot goed onderbouwde en gedragen oplossingen te komen.
Ook hoeft de realisatie van de verbinding van beide Schietvelden niet noodzakelijk via het voorkeursbesluit van het complex project De Nieuwe Rand te gebeuren.
Dat voorkeursbesluit is wel een geschikt instrument om een bouwverbod op te leggen op die percelen waar met de geldende bestemmingen nog kan worden gebouwd.
De oprichting van een gebiedsfonds voor het complex project De Nieuwe Rand, ter ondersteuning van de klimaatgordel, wordt onderzocht en hangt samen met de andere keuzes die gemaakt zullen worden betreffende de infrastructuurprojecten.
Het nieuwe VAPEO 2024-2029 werd opgemaakt vanuit de betrokken partners, maar er is tot nu toe daarop geen validatie gebeurd vanuit de betrokken administraties.
Deze verbinding is overigens niet opgenomen in het ontwerp, omdat het oplossen van dat knelpunt, naast de infrastructuuringrepen die op zich technisch ook al erg moeilijk realiseerbaar zijn, een hele reeks planologische en inrichtingsinitiatieven vraagt.
De opzet van het Complex Project De Nieuwe Rand biedt net de mogelijkheid om met de betrokken actoren een totale aanpak uit te werken.
Via het voorkeursbesluit kan het diverse realisatiegerichte instrumenten uit het Instrumentendecreet activeren en daarbij zowel de infra als de tussenliggende gebieden gezamenlijk aanpakken.
De eerstvolgende stap in het Complex project De Nieuwe Rand is dan ook de opmaak van het voorontwerp van het voorkeursbesluit.
Het departement heeft ingepland om dit in de loop van 2026 af te ronden en mij dat ter goedkeuring over te maken.
Mevrouw Verlinden heeft het woord.
Dank u wel, minister. Ik begrijp zeker dat het niet om een klein bedrag gaat.
Maar dat is natuurlijk ook een beetje relatief.
Want de kosten vandaag niet doen, maakt dat er misschien in de toekomst vele grotere kosten uit zullen escaleren.
Als deze sleutelgronden bebouwd worden, verliezen we niet alleen de ecologische verbinding tussen de Schietvelden, we verliezen ook een kans die nooit meer terugkomt.
U zegt dat bouwgronden niet kunnen worden opgekocht omdat ze het statuut van bouwgrond hebben.
Maar dan is er in mijn ogen eerder een probleem dat eigenlijk juridisch is.
Als Vlaanderen erkent dat er een groot ecologisch potentieel is, en dan vervolgens zegt dat men dat niet kan verwerven omdat het juridisch een bouwgrond is, dan zit – denk ik – het systeem een beetje fout.
We moeten dan vragen met welk strategisch instrument we die dossierlogica een beetje kunnen doorbreken, omdat natuur zich niets aantrekt van perceelsgrenzen of inkleuring van beleidsbestemmingen, en zeker niets van jarenlange procedures. Voor mij gaat dit niet over één dossier.
Dit gaat over het vermogen van Vlaanderen om versnippering eindelijk echt aan te pakken.
Als we daar geen middelen of instrumenten voor vrijmaken, dan blijft versnippering een keuze en geen noodlot natuurlijk.
Het is dus mijn vraag om dit ernstig te bekijken. Alle adviezen leiden naar een aankoop van deze sleutelgronden.
Als we die natuur willen verbinden, is het echt wel cruciaal om nu te handelen.
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
Minister, in de vorige legislatuur is er een Vlaams Actieplan Ecologische Ontsnippering opgemaakt.
Er is budget aan gekleefd.
Er waren een aantal acties opgesomd, waarvan er een aantal zijn uitgevoerd, maar ook heel veel niet.
In het regeerakkoord staat dat er opnieuw een actieplan zal worden opgesteld, maar ik hoor u eigenlijk niet zeggen wanneer dat actieplan er zal komen.
Blijft het hier net zoals bij het LULUCF-plan (land use, land use change and forestry), het klimaatadaptatieplan en het drinkwaterkwaliteitsplan weer een aankondiging, en maakt u er geen werk van?
Mijn vraag is dus wanneer dat Vlaams ecologisch ontsnipperingsplan, VAPEO, er komt. Want het is nodig.
Gisteren is er opnieuw een wolf overreden aan de N74 en N76. Een van de maatregelen in dat VAPEO zijn de ecorasters om ervoor te zorgen dat die dieren niet het slachtoffer worden van verkeersongelukken.
Het is niet alleen gevaarlijk voor de dieren, maar ook voor de automobilisten.
Mijn vraag is dus heel concreet: waar blijft dat VAPEO 2024-2029?
De voorzitter
Mevrouw Van Looy heeft het woord.
Sanne Van Looy (N-VA)
Dat is een interessante vraag. Ik heb ook goed geluisterd naar het antwoord van de minister maar eigenlijk kende ik het al want het is ook afgelopen vrijdag binnengeslopen in antwoord op mijn schriftelijke vraag.
U zegt dus eigenlijk dat u het voorkeursbesluit wilt afwachten. Ik denk dat in dit hele gegeven – we moeten keuzes maken die ecologisch verantwoord zijn, maar minstens ook economisch verantwoord – de financiële haalbaarheid uiteraard ook een belangrijk uitgangspunt is.
Het opkopen van die bouwgronden is blijkbaar een grote financiële opgave maar zijn er ook nog andere opties?
Ik zou de ligging van die percelen misschien eerst moeten bekijken maar misschien kunnen er ook wel zaken opgelost worden met aangepaste vergunningsvoorwaarden.
Ik ben fan van het concept erfdienstbaarheden.
Het is juridisch nog niet mogelijk maar misschien zijn er zo wel mogelijkheden om toch te kijken naar die bouwgronden zonder ze onbebouwbaar te maken.
Maar ik zeg het, ik zou misschien eerst moeten kijken naar die gronden vooraleer ik die dingen zeg.
Lydia Peeters (Open Vld)
Alleszins, collega’s, wil ik toch even meegeven dat Vooruit klaarblijkelijk meer geld vraagt om woongebied op te kopen en van dat woongebied natuurgebied te maken of openruimtegebied.
We hebben recentelijk ook de opmerkingen van het Rekenhof gelezen over het BRV-fonds (Beleidsplan Ruimte Vlaanderen). Ik denk dat we daar eens een en ander duidelijk moeten bekijken.
Mevrouw Van Looy, wat u nu juist zei, begrijp ik helemaal niet.
U wilt bijkomende voorwaarden leggen op dat woongebied om zodoende te kunnen voorkomen dat dat straks geen natuurgebied zal worden.
Ik vind dat allemaal een beetje vreemd.
Ik zou toch alleszins een pleidooi willen houden voor de eigendomsrechten en voor het idee dat, als iemand vandaag woongebied in eigendom heeft, men dit pas kan herbestemmen mits er de bijpassende planschadevergoeding aan gekoppeld wordt en ook effectief de plandossiers volledig worden doorlopen.
Er is nog geen voorkeursbesluit dus ik denk dat het vandaag allemaal een beetje voorbarig is.
De voorzitter
Minister Brouns heeft het woord.
Minister Jo Brouns
Laat dat ook heel duidelijk zijn.
Collega Verlinden, u zei dat ik gezegd zou hebben of dat u denkt dat het zo is dat het per definitie uitgesloten is – juridisch, planologisch – als het een bestemming woongebied heeft.
Dat is niet zo.
Ik heb heel duidelijk verwezen naar een voorbeeldproject, T.OP Dender.
Als het echt noodzakelijk is, of als het kosten-batengewijs ook kan, hebben we daar een afwegingskader.
Dat is een groot woord.
Als het echt die verbinding maakt, meer ruimte voor water kan bieden, waarvoor het kosten-batengewijs niet langer te verantwoorden is – ook naar die eigenaars toe – vanwege een afdoende bescherming die dan niet geboden zou kunnen worden, als het gaat over potentiële overstromingen, dan moet je daar durven in te grijpen.
Ik denk dat dat een heel duidelijk kader is waarbinnen we in Vlaanderen werken om dat soort zaken te realiseren.
De voorzitter
Mevrouw Verlinden heeft het woord.
Bieke Verlinden (Vooruit)
Ik denk wel dat hier een enorme kans blijft liggen.
Vlaanderen is heel versnipperd.
Natuurgebieden aan elkaar krijgen en ecologische corridors maken, dat zal wel een stukje puzzelen zijn.
Daarvoor zullen er sleutelgronden nodig zijn.
Die sleutelgronden houden geen rekening met welke inkleuring ze precies hebben. Daar is het aan ons, hier, samen, om de juiste beslissingen te nemen en die toekomst te vrijwaren om net die verbindingen mogelijk te maken.
Ik denk dat hier echt wel een kans ligt om van die Antwerpse oostrand een voorbeeld voor Vlaanderen te maken door strategisch tijdig en doelgericht sleutelgronden te verwerven.
Ik hoop dan ook dat we dit dossier niet laten dichtgroeien door beton of door procedurele traagheid maar dat we tonen dat natuurverbindingen in Vlaanderen meer zijn dan plannen op papier.
De voorzitter
De vraag om uitleg is afgehandeld.
Het besluit van onderzoek van het Departement Omgeving en de randvoorwaarden zijn echter glashelder:
De realisatie van een ecologische verbinding heeft als doel de landschappelijke connectie tussen het Groot en het Klein Schietveld te herstellen, zodat er terug uitwisseling tussen populaties mogelijk is en de ecologische isolatie kan worden verminderd.
De ecologische efficiëntie van de verbinding staat bijgevolg voorop.
Verschillende mogelijkheden voor verbindingen ten zuiden van Gooreind werden onderzocht.
Op basis van de afwegingen van de verschillende elementen die werden aangegeven in 3.3.1 en 3.3.2 is er een voorkeur voor een kruising van de gewestwegen in de punten 2 en 3, en een tussenliggende rechtstreekse verbinding (tracé 2-3 met aansluiting naar GS). Het gaat over het zuidelijk tracé.
Eén enkele ecologische verbinding tussen 2 natuurgebieden van dergelijke omvang en met zulke zwaarwegende natuurdoelen is uiteraard het absolute minimum (dat nu niet gehaald wordt), hoe meer mogelijkheden er geboden worden hoe beter de ecologische efficiëntie zal zijn.
Ook kleinschalige maatregelen zijn daarbij van belang.
Het verbeteren van de faunatunnel onder de Bredabaan zou in alle scenario’s een meerwaarde betekenen, die kan worden aangevuld door een gelijkaardige ingreep in bv punt 1 en punt 5.
De minister maakt duidelijk dat hij weet dat het zuidelijke tracé de voorkeur heeft, maar ook dat de vrije percelen nog beperkt zijn om de verbinding te kunnen realiseren bij de kruisingen met twee gewestwegen.
Om een ecologische verbinding te realiseren, moet aan een belangrijke voorwaarde worden voldaan: de zones waar de kunstwerken komen, inclusief de aanloophellingen, moeten worden aangekocht.
De minister vindt echter dat een natuurverbinding op zichzelf geen voldoende reden is, en zelfs financieel niet te verantwoorden, om percelen met een woonbestemming aan te kopen.
Er moeten altijd meerdere doelen aan verbonden zijn, zoals extra ruimte voor water.
Dat staat toch in schril contrast met wat het Departement Omgeving zelf op zijn website schrijft: "De Schietvelden zijn nabij elkaar gelegen, maar worden momenteel van elkaar gescheiden door dwarsende verkeersinfrastructuren (Essensteenweg, Bredabaan en lokale wegen), woongebied, recreatiegebied, industriegebied en (andere vormen van) bos en natuur. De Schietvelden behoren beide tot het Natura 2000-netwerk en bevatten beide zeer zeldzame habitats, cruciaal voor de instandhoudingsdoelstellingen van diverse soorten. De potentiële meerwaarde van een verbinding tussen beide gebieden is bijgevolg groot. De prioritaire uitwerking van deze actie is specifiek gekozen omwille van de urgentie. Na overleg met lokale besturen en andere betrokken actoren binnen het complex project, is gebleken dat het tussenliggende gebied onder druk staat van bijkomende bebouwing".
GroenRand heeft het gevoel dat alleen projecten die verbonden zijn aan de Blue Deal kans maken op financiering, terwijl ontsnippering en natuurverbinding laag op de prioriteitenlijst van minister Jo Brouns staan.
Hopelijk krijgt de Antitankgracht, die als ruggengraat van de klimaatgordel fungeert door diverse beekvalleien met elkaar te verbinden, binnen de Blue Deal meer mogelijkheden.
Daarnaast is er behoefte aan het ontsnipperen van vijf gewestwegen, waaronder de Turnhoutsebaan.
Maar er moet wel geld in het laatje zitten om te kunnen ontsnipperen.
Lees meer: https://groenrand.blogspot.com/2025/11/hoeveel-wil-het-kabinet-jo-brouns-in.html
Het nieuwe VAPEO 2024-2029 is opgesteld door de betrokken partners, maar tot nu toe is er nog geen goedkeuring gekomen van de betrokken administraties, aldus de minister.
Daarom zullen we via volksvertegenwoordiger Mieke Schauvliege hier volgende week zeker op terugkomen tijdens de begrotingsbesprekingen, en zullen er ook schriftelijke vragen worden gesteld.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten