Ecologische ontsnippering verbindt de leefgebieden van dieren via veilige oversteekplaatsen, maar vereist daarbij wel financiële ondersteuning
GroenRand viert haar 10-jarig jubileum met het speciale Greenconnect-project.
Hiervoor organiseert onze organisatie activiteiten zoals begeleide wandelingen, fotoreportages en maakt ze vijf beeldverslagen over natuurgebieden, verspreid van eind 2025 tot midden 2026.
Het doel van Greenconnect is om natuurgebieden in de Voorkempen met elkaar te connecteren via groene corridors, wat de biodiversiteit bevordert en de klimaatadaptatie versterkt.
Dit gebeurt door natuurgebieden aaneen te sluiten, ecosystemen te herstellen en het publiek meer bewust te maken.
De otter is het symbool van GroenRand omdat hij geldt als indicator voor ecologisch herstel. Zijn aanwezigheid duidt op schoon water en een gezonde biodiversiteit. Als sleutelsoort heeft de otter een vitaal en aaneengesloten leefgebied nodig, waardoor het verbeteren van zijn habitat ook andere soorten ten goede komt.
‘Otter over de Grens’ is een project van Interreg, een EU-programma dat internationale samenwerking bevordert, samen met 16 partners uit Vlaanderen en Nederland. Eind jaren tachtig werd de otter in Vlaanderen als uitgestorven beschouwd, maar inmiddels is hij in kleine aantallen teruggekeerd en plant hij zich weer voort. Toch blijft de populatie erg klein, met naar schatting slechts zo’n twintig dieren, en is ze afhankelijk van schoner water en een groot leefgebied. Het doel is om de belangrijke natuurlijke habitats in beide landen met elkaar te verbinden.
Dat klinkt misschien simpel, maar het brengt heel wat uitdagingen met zich mee. De tocht van de otter naar Vlaanderen is namelijk geen gemakkelijke. Ons vroegere ruimtelijk beleid, dat vooral inzette op lintbebouwing, heeft geleid tot een versnippering van de natuur door de verspreide aanwezigheid van gebouwen en wegen in ons landschap. Dit is het directe gevolg van het ontbreken van een samenhangende ruimtelijke ordening, met als resultaat een gefragmenteerd landschap, meer druk op mobiliteit en een afname van biodiversiteit en natuurlijke ecosystemen. Voor deze dieren is daarom de tocht van Nederland naar Vlaanderen een echt hindernissenparcours: ze moeten wegen, steden, dammen, industriegebieden en velden doorkruisen. De zones tussen hun leefgebieden noemen we matrixen. En daar zijn er bij ons veel van, omdat de otterhabitats in Vlaanderen versnipperd zijn en vaak van elkaar gescheiden of onderbroken worden.
Om soorten te beschermen, moeten we matrixen minder gevaarlijk maken. Dit doen we door een ecologische corridor te creëren of te herstellen. Ecologische corridors zijn zones met een betere ecologische kwaliteit die, wanneer ze met elkaar verbonden zijn, een aantrekkelijkere doorgang vormen. Die kunnen dieren dan gebruiken om zich veilig tussen twee habitats te verplaatsen, maar ook om te eten en te rusten. Wanneer habitats met elkaar verbonden zijn via functionele ecologische corridors, ontstaat er een sterke ecologische connectiviteit. Dit is het doel waar GroenRand voor de otter naar streeft.
De otter vormt voor onze vereniging het symbool van natuurherstel en wordt beschouwd als paraplusoort, aangezien ontsnipperingsmaatregelen die voor hem worden genomen ook gunstig zijn voor andere soorten.
De kwaliteit van het Vlaamse groenblauwe netwerk is afhankelijk van zijn ecologische samenhang en connectiviteit Infrastructuur (spoorwegen, wegen, snelwegen, rivieren/kanalen, parkings, enz.) is een belangrijke oorzaak van de versnippering van het ecologisch netwerk en die versnippering heeft een enorme impact op de biodiversiteit. Zo kan de ecologische connectiviteit tussen bos- en natuurgebieden, over gemeentegrenzen heen worden verbeterd door hagen en landschapselementen aan te planten, rivierbeddingen te herstellen of ecoducten en ecotunnels te bouwen over en onder wegen. Landschapselementen zoals hagen en bomenrijen vormen ook belangrijke componenten van ecologische connectiviteit en kunnen zorgen voor veilige routes voor diverse soorten.
Binnen Europa heeft Vlaanderen een van de hoogste bevolkingsdichtheden, een hoge graad van bedrijvigheid en het op één na meest verdichte wegennet. Toen deze wegen werden aangelegd, werden habitats van planten en dieren opgedeeld in kleinere , geïsoleerde patches. Waterwegen, spoorwegen en lintbebouwing vormen hierdoor onoverbrugbare obstakels voor dieren. In 2018 maakten we een vergelijking tussen Vlaanderen en Nederland op het gebied van ontsnipperingsmaatregelen. In Nederland werden zeer doorgedreven inspanningen geleverd: er werden 178 knelpunten vastgesteld waar snelwegen, spoorlijnen of kanalen de belangrijkste groene (natuurgebieden) en blauwe (waterlopen en moerassen) netwerken doorsnijden. Met het Meerjarenplan Ontsnippering werden deze knelpunten in 13 jaar tijd systematisch aangepakt met meer dan 550 maatregelen.
Terwijl Nederland in die periode deze 178 knelpunten aanpakte en 66 ecoducten realiseerde, werden er in Vlaanderen slechts 5 ecoducten gebouwd.
Het was dus hoog tijd om een tandje bij te steken en het Nederlandse voorbeeld te volgen, iets wat de toenmalige minister Zuhal Demir goed inzag.
VAPEO, het Vlaams Actieprogramma Ecologische Ontsnippering, werd vanuit haar kabinet opgestart om de versnippering van natuurgebieden tegen te gaan.
Sinds 2008 brengt Natuurpunt verkeersslachtoffers langs Vlaamse wegen in kaart met het project ‘Dieren onder de wielen’.
Vrijwilligers melden aangereden dieren, waardoor duidelijk wordt waar de grootste versnipperingsknelpunten liggen.
Met de goedkeuring van het Vlaams Actieprogramma Ecologische Ontsnippering (VAPEO) zouden deze knelpunten steeds vaker worden aangepakt.
Goede informatie helpt om prioriteiten te stellen en de meest efficiënte maatregelen te nemen.
Door routeregistratie in de apps te gebruiken, krijgen wetenschappers een helder beeld van jouw route: waar en wanneer je reed, aan welke snelheid en waar je wel of geen aangereden dieren zag.
Zo kan gericht bepaald worden welke knelpunten het belangrijkst zijn en hoe die het best opgelost kunnen worden.
Dankzij de inzet van de vele gemotiveerde vrijwilligers is er al een enorme dataset opgebouwd waar beleidsmakers mee aan de slag kunnen gaan.
Dat is nodig want elk jaar sterven 5 miljoen dieren op Vlaamse wegen, wat neerkomt op 14.000 per dag of één dier elke zes seconden.
Tussen 2019 en 2024 pakte VAPEO 15 prioritaire knelpunten aan en werkte het aan de uitwerking van complexe projecten.
Alle gekende knelpunten langs regionale en snelwegen werden opgenomen in een ontsnipperingsdatabase en beoordeeld op ecologische waarde en haalbaarheid.
GroenRand was enthousiast, want ecologische ontsnippering levert dieren heel wat voordelen op: een groter leefgebied, betere toegang tot voedsel en onderdak, makkelijker een partner vinden en meer genetische uitwisseling tussen populaties, wat hun gezondheid en veerkracht versterkt.
Bovendien daalt het risico op verkeers- of verdrinkingsslachtoffers.
Intussen rondt de Commissie voor Leefmilieu, Natuur en Ruimtelijke Ordening de begrotingsbesprekingen af.
In de vorige legislatuur werd 50 miljoen euro vrijgemaakt voor ontsnippering, wat eigenlijk weinig is gezien de uitdaging.
Het blijft afwachten hoeveel de huidige minister Jo Brouns hiervoor wil voorzien.
Tijdens het debat over de beleids- en begrotingstoelichting (BBT) in de commissie werd al gevraagd naar de middelen voor het nieuwe VAPEO-programma.
Toen werd geantwoord dat er in 2025 slechts 500.000 euro beschikbaar zou zijn voor ecologische ontsnipperingsmaatregelen, en dat er voor 2025-2030 een nieuw ontwerpprogramma opgesteld zou worden.
GroenRand gaat ervan uit dat inmiddels bekend is hoeveel budget er deze legislatuur voor VAPEO wordt uitgetrokken en dat het programma klaar is.
We vrezen het ergste, omdat er keer op keer drogredenen werden gebruikt en de minister ontwijkend bleef antwoorden.
Dit werd nog eens bevestigd tijdens de commissievergadering van 18 november, waar Bieke Verlinden en Mieke Schauvliege nauwelijks duidelijkheid kregen over hun vragen.
Vandaar dat we naar de commissieleden gisteren een open brief hebben geschreven: https://groenrand.blogspot.com/2025/11/groenrand-vraagt-in-een-open-brief.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten