Soortenbeschermingsprogramma otter op zoek naar otters en vissen via eDNA
Actueel staan we aan de vooravond van de uitwerking van het Soortenbeschermingsprogramma (SBP) voor de otter, een officieel overheidsinstrument in het kader van het Soortenbesluit. Er werd ondertussen een Interreg-projectvoorstel ‘Otter over de Grens' ingediend. Het actieprogramma richt zich voor onze GroenRand-regio in eerste instantie op het belangrijkste actueel gekende verspreidingsgebied: de Zeeschelde en haar zijrivieren, met de Antitankgracht (INBO) en omgeving als belangrijke verbinding met Nederlandse westelijke deelpopulaties.
Op basis hiervan zullen vele instanties, zowel privaat als vanuit de overheid, betrokken worden bij de verdere inspanningen die nodig zijn voor het herstel van de otterpopulatie in Vlaanderen.
Daarnaartoe is nog een lange weg af te leggen – maar er zijn in het verleden ook reeds behoorlijk wat inspanningen geleverd.
Veel van de aandachtspunten, zoals beschreven in het achtergrondrapport-SBP-otter, zijn inmiddels voldoende bekend.
Het gaat dan onder meer om het verbeteren van de waterkwaliteit en het visbestand, het verminderen van de micropolluentenbelasting van vissen (als hoofdvoedsel van de otter), het ontsnipperen van habitats en het voorzien van voldoende rustplaatsen voor de otter.
Door hun territoriale leefwijze leven otters in grote leefgebieden waar slechts enkele individuen aanwezig zijn.
In bepaalde delen van een otterterritorium kan je soms wekenlang geen exemplaar aantreffen. Het vinden van otterspraints of pootafdrukken vergt daarom een behoorlijke dosis geluk.
Het beschikbaar worden van cameravallen heeft in het voorbije decennium met zekerheid alle twijfel kunnen wegnemen over de aanwezigheid van otters in de omgeving van de Benedenschelde.
Maar deze methode is zeer arbeidsintensief en moet tijdens een lange tijdsperiode en op verschillende plaatsen ingezet worden.
Nieuwe methode
Recent werd een veelbelovende techniek ontwikkeld binnen het zogenaamde eDNA-onderzoek (environmental DNA), waarbij een waterstaal wordt onderzocht op microscopisch kleine partikels afkomstig van Otter.
Dieren laten voortdurend bijna onzichtbare sporen achter in het water: huidcellen, slijm, schubben, uitwerpselen, sperma of eicellen.
Die sporen bevatten DNA van het dier dat zich in het water vermengt.
We spreken van omgevings-DNA of eDNA (environmental DNA)
Door watermonsters te nemen en deze te analyseren op DNA, is het mogelijk de aanwezigheid van een soort in het water aan te tonen.
Door watermonsters te nemen en deze te analyseren op DNA, is het mogelijk de aanwezigheid van een soort in het water aan te tonen.
Het inventariseren van otters kan lastig zijn.
Zij hebben een verborgen bestaan en zijn met traditionele methoden moeilijk waar te nemen.
Voor dergelijke soorten betekent environmental DNA een revolutionaire doorbraak bij het veldonderzoek.
Het grote voordeel van environmental DNA is dat de methode veelal een veel hogere trefkans heeft dan traditionele inventarisatie technieken zoals cameravallen, het zoeken van otterspraints, pootafdrukken of verkeersslachtoffers...
Het grote voordeel van environmental DNA is dat de methode veelal een veel hogere trefkans heeft dan traditionele inventarisatie technieken zoals cameravallen, het zoeken van otterspraints, pootafdrukken of verkeersslachtoffers...
Het INBO (Instituut voor natuur- en bosonderzoek) ontwikkelde een protocol om via omgevings- of eDNA sporen de aanwezigheid van de Europese otter in rivieren, stromen, sloten of poelen te bepalen.
We weten dat otters al enkele jaren in het Scheldebekken (waar de Antitankgracht bij hoort) leven.
eDNA-screening van een groot aantal waterstalen uit dit gebied bevestigt dat. Deze resultaten tonen aan dat deze moleculaire methodiek kan helpen bij het detecteren van otters.
Deze door het INBO ontwikkelde methode zal in de toekomst verder worden uitgerold voor de monitoring van otters binnen het soortenbeschermingsprogramma, dus ook in de Antitankgracht en aanleunende beken.
INBO zet volop in op de eDNA-techniek
Wat leeft in het water en de bodem heeft daardoor voor ons bijna geen geheimen meer.
We kunnen zelfs de aanwezigheid van soorten vaststellen zonder ze te zien of horen.
Maar hoe werkt dat dan precies?
Ga in de nieuwste podcast van INBO mee met onderzoekers Rein Brys en Charlotte Van Driessche aan boord van een schip.
Ze tonen je hoe eDNA-onderzoek werkt op het terrein aan de hand van staalnames.
En daarna volg je de stalen tot in het labo, waar laborante Sabrina Neyrinck haarfijn en in lekentaal uitlegt hoe ze uit een klein staal een massa aan informatie halen. Wil je hier meer over weten luister dan naar deze verhelderende podcast: https://open.spotify.com/episode/6MWL8PfLpYaufdXI9r6lic
Ze tonen je hoe eDNA-onderzoek werkt op het terrein aan de hand van staalnames.
En daarna volg je de stalen tot in het labo, waar laborante Sabrina Neyrinck haarfijn en in lekentaal uitlegt hoe ze uit een klein staal een massa aan informatie halen. Wil je hier meer over weten luister dan naar deze verhelderende podcast: https://open.spotify.com/episode/6MWL8PfLpYaufdXI9r6lic
Geen opmerkingen:
Een reactie posten