Europees Milieuagentschap: "De achteruitgang van de natuur vormt een bedreiging voor onze levenswijze."

Europees Milieuagentschap: "De achteruitgang van de natuur vormt een bedreiging voor onze levenswijze."

Korneel Delbeke schrijft in De Standaard dat, hoewel de Green Deal onder druk staat, het Europees Milieuagentschap in een nieuw rapport aandringt op het vasthouden aan de ambities.

“Dit is eveneens een investering in ons concurrentievermogen.”
Klimaatverandering en milieudegradatie vormen een directe bedreiging voor het concurrentievermogen van Europa en de natuurlijke hulpbronnen die essentieel zijn voor haar economie. Dit concludeert het Europees Milieuagentschap in een nieuw rapport waarin de staat van klimaat en milieu in Europa wordt gedocumenteerd op basis van gegevens uit 38 landen.

Het agentschap, dat deze analyse elke vijf jaar uitvoert, benadrukt dat er aanzienlijke vooruitgang is geboekt bij het verminderen van broeikasgasemissies en luchtverontreiniging.

Sinds 1990 zijn de emissies met 37 procent gedaald, en door de reductie van fijnstofuitstoot is het aantal vroegtijdige sterfgevallen als gevolg van luchtvervuiling sinds 2005 met 45 procent afgenomen.

Toch worden deze positieve ontwikkelingen overschaduwd door zorgwekkende waarschuwingen. Van de meer dan 35 (wettelijke) klimaat- en milieudoelstellingen die de Europese Unie zich heeft gesteld, zijn er slechts twee op schema om tegen 2030 waarschijnlijk gehaald te worden, waaronder de vermindering van broeikasgasuitstoot.

Waterstress

Europa warmt sneller op dan enig ander continent, aldus het Milieuagentschap.
Extreme weersomstandigheden, aangedreven door klimaatverandering, hebben een grote impact op het leven van Europeanen – van overstromingen in Spanje, waarbij 250 levens verloren gingen, tot naar schatting 70.000 hittedoden in Europa in 2022.
De economische kosten van weers- en klimaatgerelateerde extremen stijgen eveneens.
Tussen 2020 en 2023 waren deze gemiddeld 2,5 keer hoger dan in het decennium 2010-2019, waarvan de helft van de verliezen niet verzekerd was.

Daarnaast is de “algehele toestand van het milieu in Europa zorgwekkend”.

De biodiversiteit neemt af, en meer dan 80 procent van de beschermde habitats verkeert in slechte staat, ondanks de toename in beschermde gebieden.
Bossen, veengebieden en andere ecosystemen slaan steeds minder koolstofdioxide op (30 procent minder in tien jaar), wat het behalen van klimaatdoelen verder bemoeilijkt.
De achteruitgang van Europese natuur en hulpbronnen vormt een bedreiging voor “de Europese manier van leven”, aldus het Milieuagentschap. Drie op de vier bedrijven in de eurozone zijn afhankelijk van ecosystemen, zoals vruchtbare bodems en voldoende water. Maar dat staat onder druk: 30 procent en meer dan een derde van de Europese bevolking kampt met waterstress.

Geen voluntarisme

Vergeleken met vijf jaar geleden, toen het Europese Milieuagentschap voor het laatst zo'n uitgebreide analyse presenteerde, staan biodiversiteit en verschillende ecosystemen nog meer onder druk.
Tegelijkertijd heeft de “politieke realiteit wereldwijd een enorme verandering ondergaan,” merkt het agentschap op.
Waar de Green Deal in 2019 nog de prioriteit was van de eerste Europese Commissie onder voorzitter Ursula von der Leyen, hebben de Russische invasie van Oekraïne en andere gewapende conflicten de focus verlegd naar defensie en veiligheid, ten koste van klimaatbeleid.

De focus verschuift, en er is een wens om de Green Deal aan te passen om de concurrentiekracht van Europese bedrijven te behouden.
De regels zijn vereenvoudigd of uitgesteld, wat door sommige critici wordt gezien als een verzwakking van het klimaatbeleid.

Ontbossingswet

Tekenend daarvoor is de opnieuw opgelaaide discussie rond de ontbossingswet. Die werd in 2023 goedgekeurd en bedrijven die onder meer palmolie of koffie op de Europese markt brengen, zouden vanaf eind 2024 moeten aantonen dat de productie niet gepaard gaat met ontbossing in de EU of elders in de wereld. Maar de invoering werd vorig jaar, op vraag van bedrijven en onder druk van handelspartners, een jaar uitgesteld, en nu stelt Jessika Rowall, EU-commissaris voor Milieu, voor om daar nog eens een jaar bij te doen, omdat de nodige IT-diensten niet op punt staan.

Ze botst hierbij op haar collega Teresa Ribera, die maandag tijdens de presentatie van het milieurapport benadrukte dat het een technisch probleem betreft dat moet worden opgelost, maar dat de regelgeving zelf niet aangepast kan worden.
“Dit rapport benadrukt duidelijk dat Europa op koers moet blijven en haar klimaat- en milieuambities zelfs moet versnellen,” aldus de Spaanse EU-commissaris voor een Schone en Rechtvaardige Transitie.
Dit wordt gezien als “een investering in het concurrentievermogen.”

België heeft uitdagingen op het gebied van mobiliteit en landbouw

België boekt vooruitgang op verschillende milieuthema’s, stelt het Europees Milieuagentschap, maar “kampt met een aantal structurele uitdagingen in een context van institutionele complexiteit.”
“De druk van transport, verstedelijking en intensieve landbouw blijft groot” en moet worden verminderd om het verlies aan biodiversiteit te vertragen en de waterkwaliteit en bodemgezondheid te verbeteren.

Slechts 14,6 procent van het land is beschermd natuurgebied, wat onder de EU-doelen ligt. Daarentegen is 37,8 procent van de Belgische zeegebieden beschermd, wat hoger is dan de Europese doelstelling.

Daarnaast zal België een tandje moeten bijsteken om de uitstoot van broeikasgassen en luchtverontreinigende stoffen tegen 2030 met 47 procent te verminderen, zoals afgesproken op Europees niveau. 

Het aandeel hernieuwbare energie groeit te langzaam, volgens het rapport.

België blijft echter een leider op het gebied van circulair materiaalgebruik, hoewel er sinds 2020 een neerwaartse trend zichtbaar is.

Bron: De Standaard - herwerkt door eigen verslaggeving - Foto's © Marleen Stoops