GroenRand wil tijdens haar 10-jarig jubileum graag dat er stappen in de juiste richting worden gezet

GroenRand wil tijdens haar 10-jarig jubileum graag dat er stappen in de juiste richting worden gezet

Groenland viert zijn tienjarig bestaan met een speciaal project genaamd 'Greenconnect'.
Met dit initiatief wil de natuurvereniging de rijke flora en fauna van de Voorkempen extra onder de aandacht brengen.
Met dit project wil GroenRand laten zien hoe belangrijk connecterende natuur is.
We hopen dat het jaarthema beleidsmakers aanspoort om stappen in de juiste richting te zetten en vooral voldoende budget vrijmaakt voor natuurverbindingen en het tegengaan van versnippering.
GroenRand zal verschillende natuurgebieden één voor één belichten via begeleide wandelingen en fotoreportages, die op hun website te vinden zijn.
Zo kunnen mensen de waarde en pracht van onze natuurlijke rijkdom ontdekken en waarderen.
Zestien natuurgidsen, fotografen en andere vrijwilligers staan klaar om zich met enthousiasme in te zetten voor het Greenconnect-project.
Van eind 2025 tot halverwege 2026 is het plan om gedurende het jaar zes beeldverslagen te maken van verschillende GroenRand-natuurgebieden en landschappen.
Noordernieuws zal hieraan bijdragen door deze reportages te publiceren in het nieuwsmagazine.
Ondertussen interviewen we coördinator Pieter Haagdorens om de balans op te maken van dit tienjarige bestaan.

GroenRand viert binnenkort zijn 10-jarig jubileum. Staat er iets speciaals op het programma om dit te vieren?

Pieter: Het Greenconnect-project van GroenRand is een initiatief dat loopt van eind 2025 tot midden 2026 ter ere van hun tienjarig bestaan.
Het project biedt wandelingen en andere activiteiten aan om mensen dichter bij de natuur in de GroenRand-regio te brengen.
De groene rand rond Antwerpen wordt gekenmerkt door een ring van natuurlijke schatkamers, verbonden door ecologisch-recreatieve corridors.
Het project omvat wandelingen en natuurfotografie om de prachtige fauna en flora van de Voorkempen vast te leggen en mensen dichter bij de natuur te brengen.
Het doel is om de prachtige fauna en flora van de regio te onthullen en mensen bewust te maken van de waarde en schoonheid van de natuur.
Door deze schoonheid te tonen, hoopt GroenRand een grotere waardering en respect voor de natuur te creëren, wat essentieel is voor het nemen van beschermende maatregelen.
We blijven uiteraard verder werken zoals we dat eerder hebben gedaan.
GroenRand zal zich blijven inzetten voor verschillende actiepunten, zoals het beschermen van biodiversiteit en het promoten van aaneengesloten natuurgebieden in de Voorkempen. We organiseren activiteiten met een bijzondere focus op zwerfvuil en sluikstorten en reiken jaarlijks de "Groene Duim" uit als erkenning voor mensen die zich inzetten voor biodiversiteit en natuurbehoud in de Voorkempen.
Dit is een blijk van waardering voor hun voortdurende inspanningen en is een stimulans voor anderen om ook bij te dragen aan de natuur.

Mag worden geconcludeerd dat GroenRand het als een prioriteit ziet om natuurverbindingen te realiseren, omdat jullie vinden dat natuurgebieden niet langer geïsoleerde "eilanden" mogen blijven?

Pieter: Het is inderdaad van groot belang dat door het verbinden van gebieden een netwerk ontstaat waarin dieren en planten zich eenvoudiger kunnen verplaatsen en voortplanten.
Dit is essentieel voor de biodiversiteit, de gezondheid van ecosystemen en het voorkomen van inteelt.

Geïsoleerde populaties lopen een groter risico op inteelt, wat kan resulteren in verminderde vitaliteit, erfelijke aandoeningen en een lagere overlevingskans.
Het creëren van deze verbindingen maakt het voor dieren en planten eenvoudiger om zich te mengen met populaties in andere gebieden, wat resulteert in een gezondere genetische diversiteit.

Jullie hebben het vaak over paraplusoorten die een groot leefgebied nodig hebben om te overleven. Wat wordt er precies bedoeld met de eis dat hiervoor veel ruimte en geschikte leefomstandigheden vereist zijn?

Pieter: Sommige soorten, zoals de otter, hebben grotere aaneengesloten leefgebieden nodig, die ontstaan door het verbinden van verschillende gebieden.  
De otter wordt beschouwd als een paraplusoort, omdat zijn terugkeer een aantrekkelijkere omgeving creëert voor verschillende diersoorten.
Een gezonde otterpopulatie duidt op een gezond ecosysteem.
Dit komt ook andere diersoorten ten goede, zoals reigers, ijsvogels, bevers, insecten, vogels en andere zoogdieren.
GroenRand ziet de otter als ambassadeur voor betere waterkwaliteit en natuur in het gebied.
De aanwezigheid van de otter in de Antitankgracht en omliggende waterlopen is dus een positief signaal voor de hele Voorkempen.
Als mascotte van GroenRand symboliseert hij de ecologische heropleving van de Antitankgracht en omliggende beken.

GroenRand werkt dus al tien jaar aan een uitgebreid netwerk van natuurgebieden door natuurkerngebieden en omliggende zones met elkaar te verbinden en ecologische verbindingen te versterken?

Pieter:  GroenRand blikt terug op een prachtig tienjarig palmares, waarbij de focus lag op het herstellen en versterken van groenblauwe corridors in de Voorkempen, met een sleutelrol voor de Antitankgracht.
Door het project onder de aandacht te brengen, is er een nieuwe dynamiek ontstaan die heeft geleid tot initiatieven om de Antitankgracht, samen met de aangrenzende beekvalleien en omliggende bos- en natuurgebieden, te versterken.
Door deze gebieden met elkaar te verbinden, werd gestreefd naar het tegengaan van versnippering en het vergroten van de veerkracht van ecosystemen.
Dit bevordert de verspreiding van planten en dieren en verhoogt de biodiversiteit. Ondertussen zijn er meerdere lopende projecten die deze visie ondersteunen.
We zijn een kleine vereniging en willen benadrukken dat grote organisaties zoals het Regionaal Landschap, Natuurpunt, VMM en ANB een cruciale rol hebben gespeeld bij de uitvoering van deze strategische samenwerking. 

Wat bedoelen jullie met een Strategische samenwerking Antitankgracht?

Pieter: De "strategische samenwerking Antitankgracht" is een initiatief dat zich richt op het verbinden en versterken van de groenblauwe structuur rond de Antitankgracht in de Voorkempen.
Het doel is om natuurgebieden te verbinden, versnippering tegen te gaan en de biodiversiteit te bevorderen.
Naast de provincie en het Regionaal Landschap zijn de gemeenten Stabroek, Kapellen, Brasschaat, Schoten, Brecht, Schilde en Ranst, de Vlaamse Milieumaatschappij, Agentschap Natuur en Bos, Agentschap Onroerend Erfgoed, Natuurpunt, GroenRand betrokken partij.
Het opzet is om het netwerk nog uit te breiden.
GroenRand hecht veel waarde aan deze samenwerking, omdat het gericht is op het ontwikkelen van een connecterende structuur die natuurgebieden met elkaar verbindt en bijdraagt aan de groenblauwe ruggengraat van de Voorkempen.
Dit omvat het verbinden van bos- en natuurgebieden, het verbeteren van de waterkwaliteit en het bevorderen van biodiversiteit, onder andere door een ontsnipperingsplan voor de otter.

Jullie hebben het vaak over een klimaatgordel die verschillende natuurgebieden met elkaar verbindt. Zou dit initiatief kunnen bijdragen aan het verbeteren van de biodiversiteit en de ecologische verbindingen in de regio?

Pieter: GroenRand zet zich in voor de klimaatgordel, een initiatief binnen De Nieuwe Rand, omdat het project gericht is op een klimaatvriendelijkere regio met meer natuur, een hogere leefkwaliteit en sterkere natuurverbindingen.
De klimaatgordel focust op het herstel van beekvalleien en het creëren van meer open ruimtes, wat bijdraagt aan klimaatadaptatie en biodiversiteit in de regio.
Het project betrekt bewoners, lokale overheden, experts en andere belanghebbenden zoals GroenRand.
We hebben sterk geadviseerd om de Antitankgracht te zien als een verbindend element tussen diverse beekvalleien, bos- en natuurgebieden in de Voorkempen. 
In de klimaatgordel zijn diverse succesvolle gebiedswerkingen actief, zoals het provinciaal project Groen Kruis en de Strategische Samenwerking Antitankgracht.
Andere initiatieven, zoals het Integraal Project Groot Schijn, onderstrepen de interesse om in dit gebied aan de slag te gaan.
De afgelopen jaren is er al veel samengewerkt en overlegd, maar er ontbrak een samenhangende gebiedsvisie voor de volledige klimaatgordel om de huidige
adhocprojecten te overstijgen.
Bovendien overschrijdt de klimaatgordel meerdere bestuurlijke grenzen en bestaan er samenwerkingsverbanden op verschillende niveaus, wat de uitvoering van concrete acties bemoeilijkt.
Het doel is niet om een nieuwe visie te creëren, maar om voort te bouwen op bestaande plannen en een breed gedragen actieprogramma op te stellen.
Dit programma moet samen met alle partners de realisatie van een samenhangend en klimaatadaptief groenblauwgeel landschap mogelijk maken.
Het voorkeursbesluit is nog in ontwikkeling, en er zal een openbaar onderzoek volgen wanneer het ontwerp voorkeursbesluit klaar is.
Met de goedkeuring van het voorkeursbesluit geeft de Vlaamse Regering het startsein voor de oprichting van een gebiedsfonds om projecten binnen de klimaatgordel te financieren.
De volgende stap is de uitwerkingsfase, waarin het voorkeursbesluit verder wordt geconcretiseerd.
Dit omvat het gedetailleerd uitwerken van de gekozen aanpak, het opstellen van een concreet plan, het uitvoeren van aanvullende onderzoeken en het nemen van alle nodige maatregelen om het project te realiseren.
Het volledige proces zal dus nog geruime tijd in beslag nemen.

Het project voor het Nationaal Park bij het Grenspark Kalmthoutse Heide is stopgezet vanwege een gebrek aan steun van de betrokken gemeenten en voortdurende boerenprotesten. GroenRand stelde voor om een bemiddelaar in te schakelen om de samenwerking tussen landbouwers, grondeigenaren en natuurverenigingen te bevorderen, maar het lijkt erop dat dit voorstel geen vooruitgang heeft geboekt en zelfs van tafel is geveegd?

Pieter: Het Masterplan werd in 2023 opgesteld in het kader van het nieuwe beleidsprogramma Nationale Parken in Nederland en de oproep van de Vlaamse Regering voor kandidaat-gebieden Nationale Parken Vlaanderen.
Vanwege zorgen bij eigenaars en landbouwers besloot het partnerschap in 2023 om geen kandidaatdossier in te dienen als Nationaal Park Vlaanderen.
Aan Nederlandse zijde maakt Grenspark Kalmthoutse Heide al lange tijd deel uit van de 21 Nationale Parken.
Met de nieuwe Stichting voor Openbaar Nut kan het project stap voor stap en van onderaf groeien.
Het is een juridische entiteit die het partnerschap tussen verschillende overheden, natuurbeheerders en private eigenaars versterkt.
Deze stichting heeft als doel de samenwerking te bevorderen, een gedeelde visie te realiseren en projecten te coördineren die bijdragen aan de bescherming en ontwikkeling van dit prachtig natuurgebied.

De stichting dient als platform voor overleg, kennisdeling en de uitvoering van het Masterplan Grenspark Kalmthoutse Heide.
GroenRand heeft gepleit voor de oprichting van een centraal aanspreekpunt om de samenwerking tussen de betrokken partijen te versterken.
Onze natuurvereniging beschouwt de stichting als een doeltreffend instrument om de dialoog te bevorderen en mogelijke zorgen weg te nemen.
De term "bemiddelaar" wordt momenteel door GroenRand bewust vermeden, omdat het mogelijk als een kortdurend project gezien zou kunnen worden, terwijl het de bedoeling is om een langdurige samenwerking te creëren.
Lukas Jacobs, burgemeester van Kalmthout sinds 2001, is al jaren lid van de Bijzondere Commissie en kent het partnerschap door en door.
Met zijn ervaring neemt hij nu het voorzitterschap op zich en is hij de perfecte mediator om de gesprekken te begeleiden.
Zo kunnen de verschillende partijen elkaars standpunten en belangen begrijpen en samen toewerken naar een breed gedragen oplossing.
Volgens de nieuwe voorzitter geeft de oprichting van een nieuwe stichting het Grenspark meer slagkracht, waardoor men beter in staat is om het Masterplan Grenspark Kalmthoutse Heide uit te voeren.
GroenRand kijkt vol vertrouwen vooruit, want de oprichting van de stichting luidt een nieuwe fase in voor de ontwikkeling van het Grenspark, de realisatie van het masterplan en het bevorderen van samenwerking.
Maar dan moet de Vlaamse Regering laten zien dat ze het echt serieus menen door voldoende financiële middelen en budgetten vrij te maken, bijvoorbeeld voor de verbinding tussen het groot en klein Schietveld.

Het Masterplan heeft onder andere als doel om op Vlaams grondgebied de Kalmthoutse Heide, de Schietvelden, de Antitankgracht en de omliggende bossen met elkaar te verbinden. Zijn er reeds stappen in deze richting ondernomen?

Pieter: In het regeerakkoord en de beleidsnota Omgeving zet de Vlaamse Regering in op het behalen van de Europese natuurdoelen binnen de beschermde gebieden.
Daarbij wordt voortgebouwd op de versnelling die in de vorige legislatuur is ingezet, met als doel grote en samenhangende natuurgebieden te creëren.
Hoewel dit ambitieus klinkt, ontbreekt vaak het nodige budget, wat de geloofwaardigheid onder druk zet.
Sinds 1997 dient het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen als een cruciale basis voor het ruimtelijke beleid, waarin het belang van de verbinding tussen het Grenspark en de Schietvelden al werd benadrukt.
Het Regionaal Landschap de Voorkempen voerde, op ons verzoek, tijdens het academiejaar 2019-2020 samen met Pieter Laurijssens, in het kader van zijn bachelorproef aan Campus Thomas More Kempen, een onderzoek uit naar de natuurverbinding tussen de Schietvelden.
Daarna gaf het departement Omgeving opdracht voor een ontwerpend onderzoek naar een ecologische verbinding tussen het Klein en Groot Schietveld.
Deze tweede studie, uitgevoerd door bureau Hesselteer binnen het complexe project Nieuwe Rand en het gebiedsprogramma Klimaatgordel, kwam tot dezelfde conclusies.

De Hesselteerstudie stelt duidelijk dat een enkele ecologische verbinding tussen twee natuurgebieden van deze omvang en met dergelijke belangrijke natuurdoelen het absolute minimum is (wat momenteel niet wordt bereikt).
Hoe meer verbindingen mogelijk worden gemaakt, des te groter zal de ecologische efficiëntie zijn.
Beide studies wijzen op de noodzaak om een stuk grond in Brasschaat aan te kopen, hoewel er momenteel geen financiële middelen beschikbaar lijken te zijn.
Deze studies tonen aan dat het verbinden van leefgebieden, zoals de Schietvelden, de uitwisseling van planten en dieren bevordert, waardoor de genetische diversiteit toeneemt en de overlevingskansen van populaties verbeteren.
Het realiseren van een groene verbinding tussen de Schietvelden zou resulteren in een groter, aaneengesloten leefgebied, wat zeer gunstig is voor veel soorten.
Het is cruciaal te benadrukken dat de aanbevelingen voor een verbinding wetenschappelijk onderbouwd zijn en dat de voordelen voor de natuur aanzienlijk zijn.
Onze vereniging streeft ernaar om van de Schietvelden geen geïsoleerde 'natuureilandjes' te maken, maar een robuust en veerkrachtig natuurgebied.
De Schietvelden moeten worden geïntegreerd in een groter, samenhangend netwerk van natuurgebieden in de regio, met speciale aandacht voor de verbinding met de Kalmthoutse Heide en de natuur- en bosgebieden langs de Antitankgracht.
Hoewel de prioriteit van deze actie vanwege urgentie is vastgesteld, ontbreken momenteel de financiële middelen.
Ondanks de erkenning van het belang en de onderbouwing door bureaus Hesselteer, zijn er geen specifieke budgetten beschikbaar voor uitvoering, omdat het gaat om gronden zonder groene bestemming.

Tot nu toe is er geen vooruitgang geboekt, en de koppeling met De Nieuwe Rand heeft nog niet geleid tot extra middelen.
De oplossing ligt in de politieke sfeer.

Eigenlijk hebben jullie de kaarten flink door elkaar geschud en iedereen wakker gemaakt?

Pieter: Het schudden van kaarten verandert de volgorde en verdeelt ze willekeurig, wat essentieel is voor eerlijk spel bij veel kaartspellen. Maar dat hebben we niet gedaan.
In plaats daarvan hebben we troeven naar voren gehaald om de spelers te inspireren bij het vormgeven van het project.
Zonder onze 'kaartpartners' zouden we nergens zijn.
We hebben hen hard nodig voor een goede uitvoering en zijn hen daar ontzettend dankbaar voor.
GroenRand is een kleinschalige natuurvereniging met beperkte expertise op het gebied van natuurherstel en duurzaam beheer, waardoor samenwerking met onze partners van cruciaal belang is.
We waarderen Natuurpunt voor hun voortrekkersrol bij het soortenbeschermingsprogramma voor de otter, het Regionaal Landschap voor de Strategische Samenwerking rond de Antitankgracht, en de inzet van de Nieuwe Rand voor de klimaatgordel, waarin de Antitankgracht en de omliggende natuur een belangrijke rol spelen. De oprichting van de Stichting en de benoeming van de nieuwe voorzitter Lukas Jacobs geven het Grenspark extra slagkracht.
Hierdoor kan het Masterplan op een efficiëntere manier worden uitgevoerd.
De nadruk ligt op drie prioriteiten: het versterken van de topnatuur, het stimuleren van duurzaam toerisme en het creëren van een kwalitatief landschap met aandacht voor bijvoorbeeld het militaire erfgoed van de regio en de natuur rond de Antitankgracht.  
Tegelijkertijd biedt deze structuur kansen voor nieuwe partners en gemeenten om deel te nemen aan onze grensoverschrijdende samenwerking. Dit vormt de kern van het Masterplan, en we moeten deze kansen volop benutten.
Na tien jaar van toewijding en hard werken, blijven we vol vertrouwen dromen van een stralende toekomst.
Toch blijft het spannend of de uitvoering voldoende financiële ondersteuning zal krijgen.