Een gebiedsfonds is essentieel om strategische aankopen te realiseren en natuurgebieden met elkaar te verbinden

Een gebiedsfonds is essentieel om strategische aankopen te realiseren en natuurgebieden met elkaar te verbinden 

Sinds 1997 vormt het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) een belangrijke basis voor het ruimtelijk beleid en biedt het een visie op optimaal ruimtegebruik in Vlaanderen.
Het plan benadrukte een samenhangend netwerk van natuurgebieden, beekvalleien en kleinere natuur- en boscomplexen als cruciaal voor de natuurlijke structuur. 
Het RSV diende als opstap naar het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (BRV), dat de lijnen voor het toekomstige ruimtelijk beleid verder uitzet.
Het BRV legt eveneens de nadruk op 'ecologische infrastructuur' om natuurverbindingen te ondersteunen en natuurlijke processen en landschapsstructuren te versterken.
Dit wordt gerealiseerd door fragmentatie van ecosystemen tegen te gaan, open ruimtes te herstellen en robuuste gebieden te creëren.
De bouwshift richt zich ook op het versterken van groenblauwe infrastructuur, het behouden van open ruimte en het vormen van grotere aaneengesloten gebieden.
Daarnaast verplicht de Europese Natuurherstelwet lidstaten maatregelen te nemen om habitats beter te verbinden, waardoor migratie van wilde dieren mogelijk wordt.
Dit is essentieel voor het herstel van ecosystemen en de bescherming van biodiversiteit, in lijn met de EU-biodiversiteitsstrategie.

In het Vlaams Regeerakkoord 2024-2029 (pagina 77) staat dat wordt voortgebouwd op de vooruitgang van de vorige legislatuur, met als doel grote en samenhangende natuurgebieden te creëren. 
Het verminderen van de druk op open ruimtes is al jaren essentieel om natuurgebieden te herstellen en te verbinden, wat cruciaal is voor het behoud van biodiversiteit.
Deze ruimtelijke ingrepen kunnen niet langer worden uitgesteld, en de bouwshift moet prioriteit geven aan natuurverbindingen.
Strategische grondverwerving voor deze verbindingen is daarbij van groot belang.
Een gebiedsfonds is nodig om via beschikbare middelen en instrumenten zowel quick wins als strategische aankopen te realiseren.
Het dossier van het Groot- en Klein Schietveld in Brasschaat benadrukt het belang van zulke urgente aankopen.
Sinds 1997 vormt het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen een basis voor het ruimtelijke beleid, waarbij de verbinding tussen het Grenspark Kalmthoutse Heide en de Schietvelden al werd benadrukt.

Onderzoeken en plannen onderstrepen het belang van de verbinding van de Schietvelden

Het beheerplan (Arcadis p. 165) van januari 2009 voor het Groot Schietveld in Brasschaat, Brecht en Wuustwezel, opgesteld in het kader van het LIFE-project DANAH ‘Geïntegreerd natuurherstel op militaire domeinen in NATURA 2000-gebieden in Vlaanderen’, geeft aan dat er anno 2009 nog maar beperkte mogelijkheden zijn om een smalle corridor van het Groot Schietveld richting het Klein Schietveld te realiseren.
‘Het Groot en Klein Schietveld zijn aangewezen als behoudseenheid met connectiviteit als doelstelling, essentieel voor het faciliteren van genetische uitwisseling’.
In het kader van de aanpak van migratieknelpunten binnen en tussen (deel)gebieden van het Natura 2000-netwerk zijn de gewestwegen Bredabaan (N1) en Essensteenweg (N117) aangeduid als prioritair te ontsnipperen wegen.

Ook het IHD-rapport benadrukt dat functionele verbindingen tussen deelpopulaties cruciaal zijn voor het behoud van gezonde populaties van dier- en plantensoorten, en dus ook voor het duurzame behoud van habitats.
Het versnipperend of barrière-effect van de Bredabaan (N1) en Essensteenweg (N117) wordt als een ernstig knelpunt gezien.
Een IHD-rapport is een document dat de natuurdoelen onderbouwt, en dat is opgesteld om de effectieve instandhouding van habitats en soorten te garanderen.
Het ruimtelijk structuurplan van de provincie Antwerpen werd definitief goedgekeurd op 10 juli 2001 en herzien op 4 mei 2011.
Het PRSA wijst de verbinding tussen de Kalmthoutse Heide, Klein Schietveld en Groot Schietveld aan als natuurverbindingsgebied, wat ook in het Provinciaal Natuurontwikkelingsplan Antwerpen is opgenomen.
In de gemeentelijk ruimtelijke structuurplannen van Wuustwezel, Brecht en Brasschaat uit 2007 wordt de ecologische verbinding tussen het Groot Schietveld, Klein Schietveld en de Kalmthoutse Heide als essentieel beschouwd.
De versnippering van het gebied tussen het Groot- en Klein Schietveld is een lang bekende problematiek en wordt genoemd in het basisrapport voor de instandhoudingsdoelstellingen.
Alle onderzoeken benadrukken de dringende noodzaak tot aankopen en inrichting in dit gebied.

Recent onderzoek

Het Regionaal Landschap de Voorkempen onderzocht tijdens het academiejaar 2019-2020, via een bachelorproef van Pieter Laurijssens aan de Campus Thomas More Kempen, de natuurverbinding tussen de Schietvelden.
Een tweede studie, uitgevoerd door bureau Hesselteer in opdracht van het departement Omgeving, binnen het complexe project Nieuwe Rand en het gebiedsprogramma Klimaatgordel, bevestigt de bevindingen van de bachelorproef.
De Schietvelden maken deel uit van het Natura 2000-netwerk en bevatten zeldzame habitats die essentieel zijn voor de instandhoudingsdoelen van diverse soorten.
Om de barrières van de verkeersinfrastructuur te overwinnen, moeten volgens het ontwerpend onderzoek Hesselteer op beide gewestwegen voorzieningen worden aangelegd die veilige oversteekmogelijkheden voor de doelsoorten garanderen.
Mogelijke locaties voor faunapassages, zoals ecoducten en ecotunnels langs de Bredabaan en de Essensteenweg, zijn grondig wetenschappelijk onderzocht.
Hoewel kostbare ecoducten op dit moment misschien niet haalbaar lijken, gezien de begroting van 2026 die een ongekende inspanning vergde om € 1,5 miljard te besparen, zijn het treffen van voorbereidingen en het verwerven van essentiële gronden essentieel om deze constructies en verbinding in de toekomst mogelijk te maken en de instandhoudingsdoelstellingen van de Schietvelden te behalen.
De keuze om deze actie prioritair uit te werken is genomen vanwege de urgentie.
Uit overleg met lokale besturen en andere betrokken actoren binnen het complexe project De Nieuwe Rand (klimaatgordel) blijkt dat het tussenliggende gebied onder druk staat door bijkomende bebouwing.
Het bouwtempo blijft hoog, waardoor slechts enkele percelen beschikbaar zijn om de verbinding te realiseren.
Een cruciale stap in dit proces is de verwerving van een stuk grond aan het uiterste puntje van de Bredabaan/Essensteenweg.
Deze aankoop is dringend, aangezien het perceel al geruime tijd te koop staat en niet kan wachten op de volledige procedure van De Nieuwe Rand.
Het inspraakproces De Nieuwe Rand verloopt gefaseerd richting het voorkeursbesluit.
Na dit besluit worden gedetailleerde plannen uitgewerkt, wat een langdurig proces zal zijn.
Dergelijke vertragingen ondermijnen de instandhoudingsdoelstellingen, waardoor het essentieel is hier met de hoogste prioriteit aandacht aan te besteden. 

GroenRand vraagt de Vlaamse Regering om meer steun voor het Actieplan Ecologische Ontsnippering (VAPEO)

We kunnen besluiten

De Schietvelden moeten worden opgenomen in een groter, samenhangend netwerk van natuurgebieden in de regio, met bijzondere aandacht voor de verbinding met de Kalmthoutse Heide en de natuur- en bosgebieden langs de Antitankgracht.
De verbinding tussen het Groot en Klein Schietveld is dringend noodzakelijk, omdat deze ecologische verbinding van essentieel belang is voor de biodiversiteit, het versterken van de drie ven- en heidegebieden en het vergroten van de veerkracht van de natuur.
Een recente studie van bureaus Hesselteer en Departement Omgeving benadrukt deze urgentie.
Hoewel de prioriteit van de verbinding tussen het Groot en Klein Schietveld vanwege de urgentie is vastgesteld, blijft de financiële ondersteuning onduidelijk. 
Tijdens de vorige legislatuur werd aanzienlijk geïnvesteerd in ontsnippering via het Vlaams Actieplan Ecologische Ontsnippering (VAPEO), een samenwerking tussen het Agentschap Wegen en Verkeer (AWV), het Departement Omgeving (DOMG) en het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB).
Binnen VAPEO werden prioritaire knelpunten geïdentificeerd en deels aangepakt met een meerjarenplan.
In Vlaams Regeerakkoord 2024-2029 zijn beloften gedaan om dit cruciale werk voort te zetten.

Op pagina 77 kan je het volgend lezen: ‘Met het Vlaams Actieprogramma Ecologische Ontsnippering (VAPEO), verbinden we waar haalbaar onze natuurgebieden en maken we onze weg- en waterinfrastructuur veiliger voor mens en dier.
Dit gebeurt in goede samenwerking tussen het Departement Omgeving, het Agentschap voor Natuur en Bos en het Agentschap Wegen en Verkeer.
Daarbij focussen we eerst op de plekken met de meeste impact’.
Alle studies en plannen tonen aan dat het dichtslibben van het tussengebied van de Schietvelden een aanzienlijke impact heeft.
Het studiebureau Hesselteer, in opdracht van het Departement Omgeving, spreekt zelfs van een zeer urgente situatie (Ecologische verbinding klein en groot schietveld).
GroenRand stelt vast dat het beschikbare budget voor VAPEO tijdens deze legislatuur ontoereikend is om effectieve maatregelen tegen versnippering te nemen en blijft met nadruk wijzen op de dringende prioriteit van de verbinding van de Schietvelden (ontwerpend onderzoek: Download het rapport – complex project de Nieuw Rand - klimaatgordel).

Foto's: Paul Van Dijck