Herfst aan het Schijn - Waterwandeling Schildehof
Binnen het GroenRand-gebied vallen het Albertkanaal, het kanaal Dessel-Turnhout-Schoten, het Groot Schijn en de Antitankgracht op als de meest prominente waterloopassen.
De Antitankgracht heeft een grote ruimtelijk-structurerende waarde en vormt een belangrijk stuk erfgoed uit ons militaire verleden.
Het verbindt bijna alle beekvalleien in de regio, van het Schoon Schijn in Kapellen tot de Grote Schijn in Schilde.
Om het belang van de Antitankgracht en de omliggende natuurgebieden en beekvalleien te benadrukken, moedigt GroenRand tijdens het Greenconnect-initiatief deelname aan diverse wandelingen aan.
Door het beperkte aantal natuurgidsen werkt GroenRand graag samen met andere organisaties of sluit aan bij bestaande initiatieven van partners.
Als partners activiteiten organiseren in de GroenRand-regio, stimuleren wij onze leden en sympathisanten om hieraan deel te nemen.
Op zondag 12 oktober 2025 werden we meegenomen in het fascinerende verhaal van het Schijn en de waterhuishouding rondom het kasteel van Schilde.
We leerden waar en waarom sluizen en schotten nodig waren en hoe grachten, vijvers en het Schijn functioneerden.
Met de rivier Schijn als rode draad ontdekten we meer over de geschiedenis van Schilde.
Patrick Anthoni van Heemkundige Kring Scilla begeleidde ons op een twee uur durende ontdekkingstocht, die gezellig werd afgesloten met een drankje in de Oranjerie.
Hij is de eigenaar van beenhouwerij Anthoni in Schilde, gelegen aan het Kerkplein.
Zijn familie runt al generaties lang een slagerij op deze locatie. Hij is nauw betrokken bij de lokale geschiedenis en fungeert sinds 1999 als voorzitter van de Heemkundige Kring Scilla in Schilde.
Daarnaast is hij lid van de vzw Histories, de koepelorganisatie voor heemkunde in de provincie Antwerpen.
Er is ons veel verteld, laten we hopen dat de verslaggeving correct is.
Met het Greenconnect-project hebben we onze leden laten weten dat dit een fantastische eerste kennismaking is met het GroenRand-projectgebied, een verhaal over het Schijn dat een connectie heeft met de Antitankgracht.
Het vormt een cruciale verbinding die onder de Antitankgracht doorgaat, waardoor een groene corridor wordt gecreëerd.
De Antitankgracht verbindt en doorkruist verschillende beekvalleien, zoals het Schoon Schijn, de Kaartse Beek, de Laarse Beek, de Kleine Schijn, de Zwanebeek en de Grote Schijn.
Niet te geloven
Het is bijna niet te geloven, maar vijftig jaar geleden was De Pont in Schilde een heuse vuilnisbelt waar huishoudelijk afval zich opstapelde. Nu schittert het als een natuurparel van de Schijnvallei. Met een flinke dosis visie en de tomeloze inzet van toegewijde vrijwilligers heeft de natuur het gebied herovert. Als kers op de taart zijn er recent zeldzame en bedreigde soorten gespot, zoals de keizersmantel, roerdomp en moerassprinkhaan. De geschiedenis van De Pont en het Schildepark begint in de 12de eeuw, toen het gebied Hof ten Broecke heette.
Door de eeuwen heen wisselde het domein vaker van eigenaar en transformeerde het in een indrukwekkend waterslot
In 1554 werd het goed geconfisqueerd en uiteindelijk verkreeg Willem van de Werve het.
Het werd beschreven als een omwaterd stenen huis met toren, cijnshoeve, laathof en hoeven. In 1559 verwierf Willem ook de heerlijkheid Schilde, waardoor Hof te Schilde de zetel van de heerlijkheid werd.
Waarschijnlijk vonden daarna verbouwingen plaats.
Tot 1722 bleef het in bezit van de familie Van de Werve, waarna het werd verkocht aan baron Paolo Jacomo de Cloots.
Hij vernieuwde het kasteel, dat in 1702-1704 beschadigd was, aanzienlijk.
Zijn opvolgers zetten deze aanpassingen voort tot 1756, waardoor een lusthof ontstond met dreven, priëlen, vijvers, watervallen en fonteinen.
Er werd ook een Chinese toren gebouwd met een pompinstallatie om alles, zoals fonteinen, draaiende te houden, maar deze heeft nooit goed gefunctioneerd.
© Marieke Jaenen
De laatste bewoner van het kasteel was de legendarische baron Henri van de Werve, bekend bij de lokale bevolking als ‘het zot baronneke’.
In 1876 liet hij het kasteel verbouwen en gaf hij het park een grondige make-over met ‘follies’ zoals de Oranjerie, de aanlegsteiger aan de grote vijver, de Venustempel, de Pijlenbrug en het paviljoen ‘Bobine-les-bains’ aan de oever van het Groot Schijn.
Dertig jaar na zijn dood verkochten de erfgenamen in 1951 een groot deel van het gebied aan de NC Compagnie Immobilière, die het kasteel sloopte omdat de losse stukken meer opleverden dan het geheel.
In 1953 kocht de gemeente Schilde het verlaten terrein, ongeveer 40 hectare inclusief De Pont.
Het dieptepunt in de geschiedenis van De Pont begon in 1955, toen het gebied de ongelukkige bestemming van vuilnisbelt kreeg toegewezen. Zowel het huidige natuurreservaat als het park werden jarenlang bedolven onder huishoudelijk afval. Na 15 jaar veranderde de mentaliteit en stopte men met het dumpen van afval, maar helaas werd niet alles grondig opgeruimd. Tussen 1962 en 1965 probeerde men het gebied op te knappen door er een laag zand overheen te storten, afkomstig uit de bekkens van de Antwerpse Waterwerken bij het Albertkanaal.
Zelfs nu worden er nog steeds oude flessen, fietsbanden en andere spullen gevonden, als een herinnering aan vroeger. Sommige plekken waren bedekt met een laag aarde, alsof er een deken over het afval was gelegd. Het opgespoten zand zorgde ervoor dat een deel van het gebied drassig werd, en zo ontstond er een moeras.
Vogels zoals de blauwborst en rietzanger vonden hun weg ernaartoe en maakten het tot een vogelparadijs. De Pont werd een populaire plek voor vogelaars, en het gebied wordt nu als natuurgebied beheerd om de rietvelden en het open karakter te behouden. Langs het Albertkanaal werd intensief gewerkt aan de aanleg van extra bekkens bij de waterwerken, wat resulteerde in het oppompen van grote hoeveelheden grondwater en een versneld verdrogingsproces. Hierdoor droogden niet alleen De Pont, maar ook de kasteelvijver op, met alle bijbehorende smurrie en stank. Twee maatregelen werden genomen: in samenwerking met de Antwerpse Waterwerken werd afgesproken om water uit het Albertkanaal naar De Pont en de kasteelvijver te pompen voor een constante watertoevoer, en de gemeente groef een sleuf om een deel van het moeras dieper te maken, zodat meer en dieper water kon worden vastgehouden.
De laatste bewoner van het kasteel was de legendarische baron Henri van de Werve, bekend bij de lokale bevolking als ‘het zot baronneke’.
In 1876 liet hij het kasteel verbouwen en gaf hij het park een grondige make-over met ‘follies’ zoals de Oranjerie, de aanlegsteiger aan de grote vijver, de Venustempel, de Pijlenbrug en het paviljoen ‘Bobine-les-bains’ aan de oever van het Groot Schijn.
Dertig jaar na zijn dood verkochten de erfgenamen in 1951 een groot deel van het gebied aan de NC Compagnie Immobilière, die het kasteel sloopte omdat de losse stukken meer opleverden dan het geheel.
In 1953 kocht de gemeente Schilde het verlaten terrein, ongeveer 40 hectare inclusief De Pont.
Dieptepunt: stortplaats
Het dieptepunt in de geschiedenis van De Pont begon in 1955, toen het gebied de ongelukkige bestemming van vuilnisbelt kreeg toegewezen. Zowel het huidige natuurreservaat als het park werden jarenlang bedolven onder huishoudelijk afval. Na 15 jaar veranderde de mentaliteit en stopte men met het dumpen van afval, maar helaas werd niet alles grondig opgeruimd. Tussen 1962 en 1965 probeerde men het gebied op te knappen door er een laag zand overheen te storten, afkomstig uit de bekkens van de Antwerpse Waterwerken bij het Albertkanaal.
Zelfs nu worden er nog steeds oude flessen, fietsbanden en andere spullen gevonden, als een herinnering aan vroeger. Sommige plekken waren bedekt met een laag aarde, alsof er een deken over het afval was gelegd. Het opgespoten zand zorgde ervoor dat een deel van het gebied drassig werd, en zo ontstond er een moeras.
Vogels zoals de blauwborst en rietzanger vonden hun weg ernaartoe en maakten het tot een vogelparadijs. De Pont werd een populaire plek voor vogelaars, en het gebied wordt nu als natuurgebied beheerd om de rietvelden en het open karakter te behouden. Langs het Albertkanaal werd intensief gewerkt aan de aanleg van extra bekkens bij de waterwerken, wat resulteerde in het oppompen van grote hoeveelheden grondwater en een versneld verdrogingsproces. Hierdoor droogden niet alleen De Pont, maar ook de kasteelvijver op, met alle bijbehorende smurrie en stank. Twee maatregelen werden genomen: in samenwerking met de Antwerpse Waterwerken werd afgesproken om water uit het Albertkanaal naar De Pont en de kasteelvijver te pompen voor een constante watertoevoer, en de gemeente groef een sleuf om een deel van het moeras dieper te maken, zodat meer en dieper water kon worden vastgehouden.
Natuurgebied De Pont staat bekend om zijn rijke biodiversiteit, te danken aan het gevarieerde landschap.
In het hart van het reservaat ligt een vijver met open water en randvegetatie, omgeven door rietland, een hooiweide met kwel, pioniersbos, oud loofbos, hakhout en een groot omheind half open landschap met begrazing.
De Rundvoort is bij plantenliefhebbers een begrip vanwege de vele zeldzame planten die er groeien.
Dit is te danken aan een unieke situatie waarbij op verschillende plekken in het gebied grondwater aan de oppervlakte komt, ook wel kwel genoemd.
Dit mineraalrijke water biedt planten zoals de gevlekte orchis een ideale groeikans.
De volgende wandeling vindt plaats op zondag 19 oktober 2025, van 9 tot 12 uur, in het Gravinnenbos
De volgende wandeling vindt plaats op zondag 19 oktober 2025, van 9 tot 12 uur, in het Gravinnenbos
Het onlangs aangekochte bos naast de Antitankgracht is uitsluitend toegankelijk onder begeleiding van een gids.
Dit gebied herbergt trots vaste bewoners zoals de boommarter, havik, boompieper, levendbarende hagedis en hazelworm.
Natuurpunt Schijnbeemden heeft al diverse strategisch gelegen gronden bij de Antitankgracht verworven om een groene gordel te vormen en natuurgebieden met elkaar te verbinden.
Dit aankoopbeleid richt zich op het samenbrengen van natuur, zoals het Gravinnenbos, en het vergroten van leefgebieden voor flora en fauna, waarmee natuur- en recreatieve verbindingen worden versterkt.
Zo ontstaat een samenhangend leefgebied voor de lokale flora en fauna.
Als je wilt deelnemen, geef dan even een seintje via dit mailadres: Valentijn.Brems@pandora.be
Start van de wandeling: parking Schildestrand, Zilverreiger, 2970 Schilde
Meer info:
Meer info:
 | We gaan onder leiding van een plaatselijke gids op bezoek in het afgesloten natuurgebied Gravinnenbos in ’s Gravenwezel. Meenemen: mogelijk laarzen bij regenweer Waar: Parking Schildestrand, Zilverreiger, 2970 Schilde Wanneer : 9.00 u – 12.00 u Info bij: Valentijn Brems • Valentijn.Brems@pandora.be • 0476/66.83.28n natuurpuntvoorkempen.be |
Geen opmerkingen:
Een reactie posten