Greenconnect, klimaatgordel, projectplan, soortenbeschermingsprogramma voor de otter, de doelstellingen van GroenRand in een notendop
Greenconnect is een initiatief van natuurvereniging GroenRand om natuurgebieden in de Antwerpse Voorkempen te verbinden, biodiversiteit te bevorderen en een klimaatadaptief landschap te creëren.
De naam van het project markeert hun 10-jarig bestaan en onderstreept het belang van ecologische verbindingszones, met de Antitankgracht als centrale structuur van de klimaatgordel rond Antwerpen.
Initiatieven omvatten het aanleggen van groene corridors, het herstellen van ecosystemen en het organiseren van beeldverslagen en wandelingen om de lokale natuur te belichten.
De Nieuwe Rand en de klimaatgordel spelen hierin een sleutelrol.
GroenRand ziet de klimaatgordel als een cruciaal instrument voor klimaatadaptatie en biodiversiteit en is trots op de behaalde resultaten, maar pleit ook voor verdere studies.
De klimaatgordel verbindt bestaande groengebieden, zoals de Antitankgracht, tot een grotere, aaneengesloten groene zone, wat de biodiversiteit versterkt.
In de afgelopen maanden heeft het departement Omgeving (Nieuwe Rand) ongeveer twintig gesprekken gevoerd met werkbankleden om de aanpak van de klimaatgordel, als onderdeel van het voorkeursbesluit, te bespreken.
Deze gesprekken waren van grote waarde voor het verder ontwikkelen van de governance van de klimaatgordel.
Er is een governance uitgewerkt in een conceptsamenwerkingsovereenkomst.
In deze overeenkomst wordt verwezen naar verschillende andere documenten, zoals de portfolio (projectfiches).
Het departement Omgeving blijft de komende weken en maanden werken aan het verbeteren van deze documenten.
We staan er klaar voor en hebben enkele extra aanbevelingen toegevoegd bovenop de 15 projectfiches.
Het is de bedoeling om in het najaar hierover verder te debatteren, zodat er inhoudelijk op gereageerd kan worden en verdere aanbevelingen kunnen worden uitgewerkt.
De uitvoering van De Nieuwe Rand verloopt via een speciale procedure voor complexe projecten, bestaande uit vier fasen: verkenningsfase, onderzoeksfase, uitwerkingsfase en uitvoeringsfase.
Drie beslismomenten (startbeslissing, voorkeursbesluit, projectbesluit) en twee openbare onderzoeken scheiden deze fasen.
De verkenningsfase en de startbeslissing zijn afgerond, en het project bevindt zich momenteel in de onderzoeksfase, met als doel het opstellen van een ontwerp voorkeursbesluit.
De Klimaatgordel richt zich op drie pijlers: mitigatie (het verminderen van de oorzaken van klimaatverandering), adaptatie (het aanpassen aan de gevolgen) en het versterken van het netwerk van open ruimtes.
Een belangrijk aspect is het verbinden van natuurgebieden, waarbij de Antitankgracht als groene verbindingsroute bijdraagt aan een sterker ecologisch netwerk en een verhoogde biodiversiteit.
Hoewel er inhoudelijk weinig aan de projectfiches toe te voegen is, lijkt het verstandig de fiches over de Antitankgracht en de verbinding tussen de Schietvelden met enkele studies verder te onderbouwen, gezien de urgentie.
De Kalmthoutse Heide is een van de grootste aaneengesloten heidegebieden in Vlaanderen.
Het verbinden van de Schietvelden met de Kalmthoutse Heide kan een nog groter geheel creëren.
Deze koppeling zou niet alleen het grootste ven- en heidegebied van Vlaanderen tot stand brengen, maar ook de natuurlijke corridors tussen de diverse gebieden versterken.
De Herselteer-studie, uitgevoerd door het departement Omgeving, benadrukt het belang van de verbinding tussen het Groot- en Klein Schietveld.
Dit zou de ecologische samenhang tussen de drie ven- en heidegebieden versterken en de biodiversiteit bevorderen, wat essentieel is voor de uitvoering van het Masterplan.
Dit plan, ontwikkeld in samenwerking met verschillende partners, biedt een visie voor het behoud en de versterking van de natuur in het gebied.
Een
soortenbeschermingsprogramma is een officieel document met bindende afspraken,
wat betekent dat de vastgelegde maatregelen en acties moeten worden uitgevoerd
en nageleefd.
Het programma wordt opgesteld om de bescherming van specifieke dier- of
plantensoorten te waarborgen.
Het beschrijft de ecologische behoeften van de soort en bevat concrete
actieplannen om deze te beschermen en de leefomstandigheden te verbeteren.
De Antitankgracht speelt een belangrijke rol in het
soortenbeschermingsprogramma voor de otter, met name in de regio Voorkempen.
De gracht
dient als een ecologische verbindingszone en mogelijk leefgebied voor otters,
waarbij het de omliggende regio en beekvalleien met elkaar verbindt en zo een
cruciale migratieroute vormt.
Door de gracht te verbinden met natuurgebieden en het omliggende landschap te
verbeteren, kan een netwerk van natuurverbindingsgebieden worden gecreëerd, wat
cruciaal is voor het behoud van de otter.
Maatregelen zoals het aanleggen van faunapassages, het herstellen van gedempte
delen en het bevorderen van kleinschalige landschapselementen rond de gracht
dragen bij aan natuurherstel en creëren een geschikter leefgebied voor de
otter.
Ook het verbeteren van de waterkwaliteit door slibruimingen en hakhoutbeheer is
cruciaal, omdat de otter schoon water nodig heeft om te overleven.
GroenRand ziet de landschapsbenadering als een essentiële strategie voor
het behouden en herstellen van biodiversiteit en natuur in de Voorkempen.
We zien de Klimaatgordel als een belangrijk instrument voor het aanpakken van de uitdagingen op het gebied van klimaatadaptatie en het behoud van biodiversiteit.
Wij benadrukken dat de Antitankgracht een cruciale pijler vormt van de klimaatgordel binnen het project De Nieuwe Rand en dat deze pijler een prioritaire aanpak vereist.
De reden is simpel: de gracht beschikt over een stevige, robuuste bosstructuur en strekt zich uit over een groot deel van de regio, waardoor het fungeert als een groene verbindingsroute tussen verschillende natuurgebieden en beekdalen (zie eigen kaartjes van de klimaatgordel).
De klimaatgordel rond Antwerpen heeft o.a. als doel natuurgebieden met elkaar te verbinden en zo een sterker ecologisch netwerk te vormen, waarbij de Antitankgracht een cruciale rol speelt.
Zonder dergelijke verbindingen wordt het voor dieren lastiger om voedsel te vinden, zich voort te planten of naar nieuwe leefgebieden te trekken, wat het uitsterven van soorten tot gevolg kan hebben.
De klimaatgordel stelt dieren en planten in staat om veilig tussen verschillende gebieden te migreren, net zoals wij wegen gebruiken om van de ene plek naar de andere te reizen.
De Voorkempen wordt, net als de rest van Vlaanderen, geconfronteerd met de uitdaging van versnipperde leefgebieden.
Dit veroorzaakt isolatie van natuurgebieden, waardoor soorten niet vrij kunnen migreren of genetisch materiaal uitwisselen.
Klimaatverandering maakt deze situatie steeds urgenter, omdat soorten gedwongen worden hun leefgebieden te verplaatsen om te overleven.
Ecosystemen kunnen drastisch veranderen, met het verdwijnen van bossen en het uitdrogen van graslanden tot gevolg.
Dit leidt ertoe dat dieren hun vertrouwde leefomgeving kwijtraken en moeten migreren naar geschiktere gebieden.
Stijgende temperaturen, veranderende neerslagpatronen en extreme weersomstandigheden dwingen hen te zoeken naar plekken met voldoende voedsel, water en beschutting.
Door de aanleg van een sterke klimaatgordel, met de Antitankgracht als basis, worden de negatieve gevolgen van versnippering verminderd en wordt de leefomgeving van kwetsbare en bedreigde soorten verbeterd.
Voor dieren zoals vleermuizen, kamsalamanders, otters, bevers en boommarters zijn verbindingen essentieel om geschikte leefgebieden te bereiken.
Ontsnippering, oftewel het verbinden van gescheiden leefgebieden met een centrale rol voor de Antitankgracht, kan op diverse manieren worden bereikt, zoals door middel van wildtunnels, wildspiegels, verkeersremmers, geleiding en ecologisch bermbeheer.
Om dieren naar ecotunnels te lokken, kunnen geleidingswanden, lokstruwelen en aangepaste begroeiing worden gebruikt.
Deze maatregelen zorgen voor een veilige en aantrekkelijke omgeving, waardoor dieren eerder de tunnels gebruiken dan de weg oversteken.
Landschapselementen zoals hagen, bomenrijen, poelen, houtkanten en bosjes kunnen strategisch worden ingezet als ontsnipperingsmaatregelen.
Door ze slim te plaatsen en te verbinden, fungeren ze als corridors waarlangs dieren veilig kunnen migreren tussen versnipperde gebieden.
Dit bevordert de biodiversiteit en herstelt de ecologische samenhang in het landschap.
In de Voorkempen hebben we een enorm voordeel omdat de Antitankgracht de ruggengraat vormt en de meeste bossen in de regio verbindt: Vrieselhof, Domein ‘t Groot Kasteel te 's-Gravenwezel, Gavinnenbos, Wolvenbos in Schilde, Lage Haar, Sint-Willibrordus, Domein La Garenne in Schoten, De Inslag in Brasschaat, De Mick, Klein Schietveld in Brasschaat, Wolvenbos in Kapellen,, De Uitlegger op de grens tussen Kapellen en Brasschaat, Mastenbos, Ertbrandbos, Ravenshof, Moretusbos, Elsenbos, Huzarenberg in Stabroek, Reigersbos in Berendrecht en de Opstalvallei.
Wij adviseren om alle bosgebieden van de klimaatgordel, ongeacht hun grootte, privé of openbaar, in kaart te brengen en te evalueren welke gebieden geschikt zijn voor type drie of vier.
- Natuurbeheerplan type 3: Het is een plan dat zich richt op de bescherming en ontwikkeling van specifieke, Europees beschermde soorten of soorten die voorkomen in Europees beschermde habitats. Het vereist een aanzienlijke aaneengesloten oppervlakte, omdat dit essentieel is voor het duurzaam beheer van hoogwaardige natuur.
- Natuurbeheerplan type 4: Dit is een type 3 terrein dat is erkend als natuurreservaat.
Alles is inmiddels zorgvuldig en planmatig in kaart gebracht:
- het projectplan Antitankgracht
- en de projectfiches voor de klimaatgordel.
De prioriteiten voor het GroenRand-projectgebied worden vastgelegd in de portfolio en uitgewerkt in 15 projectfiches.
Deze fiches beschrijven knelpunten en kansen, formuleren concrete acties, geven een inschatting van de kosten en, waar mogelijk of nodig, bevatten ze een inspirerend verhaal over de uitvoering van de acties.
Voor ons zijn de volgende items (projectfiches)
topprioriteit:
1.
Ontsnippering gewestwegen Antitankgracht
2. Ontsnippering lokale wegen
Antitankgracht
3. Ecologische verbinding
Schietvelden
Voor ons zijn de volgende items
essentieel, urgent en prioritair:
1. Onderzoek versterking
Antitankgracht
In de
landschapskamers langs de Antitankgracht dient de robuustheid van het open
landschap te worden verbeterd.
Dit omvat o.a. aanpassingen in perceelsgrenzen en randbegroeiing, optimalisatie
van de waterhuishouding, aanleg van overstorten naar de Antitankgracht en het
tegengaan van landschapsverpaarding.
2. Natuurverbinding langs
Antitankgracht
3. Optimalisatie van valleigebieden en het versterken van de
Antitankgracht als natuurverbinding: Momenteel raken de kruisende waterlopen
bij piekbuien snel overbelast, wat resulteert in frequente overstromingen in de
Antitankgracht (waterkwantiteit).
Daarnaast ontvangen de waterlopen vaak overstorten
met geëutrofieerd en vervuild water, dat uiteindelijk in de
Antitankgracht terechtkomt (waterkwaliteit).
Het planten van kleine landschapselementen, vergroten van
infiltratiemogelijkheden, herstellen van vennen, aanpakken van achterstallige
slibruimingen, aanleggen van poelen en vernatuurlijken van bufferbekkens langs
de Antitankgracht moeten prioriteit krijgen.
4. Natuurversterking E10-Plas
5. Ecoverbinding A12 Antitankgracht
6. Ecoverbinding spoorlijn 12
7. Ontharding Schildestrand
Antitankgracht
Ecologische verbinding De Mick
8. Verbinding Moretusbos-
Smoutakker, Klein Schietveld - Inslag, Groot schietveld – Mick
Secundair, maar toch zeer
belangrijk, zijn:
1. Waterbuffering Klein Schijn
Zwanebeek
We zoeken naar mogelijkheden om in de valleien van Klein Schijn en Zwanebeek de
waterbufferende functie te verhogen.
2. Venuslei Kapellen bouwvrij De
Venuslei in Kapellen bouwvrij maken
3. Aanleg waterpark Rietbeemden
4. Ontsnipperen E313 – E34 wisselaar
