De nieuwe Vlaamse visie: minder drempels voor wie vergunning aanvraagt, meer voor wie beroep aantekent
© belga
Hogere slaagkansen en minder kans op beroep achteraf.
Dat is in een notendop de nieuwe Vlaamse visie op het vergunningsbeleid.
De Vlaamse regering heeft aangekondigd dat er een einde komt aan de uitgebreide inspraak en expertise. Vergunningen zullen minder afhankelijk zijn van adviezen, er zullen minder bindende voorwaarden gelden voor projecten, en als klap op de vuurpijl riskeren burgers die zich beroepen op de wet geldboetes. “Met deze agressieve poging om de gezondheid van burger en omgeving uit het debat te weren, katapulteert Brouns ons terug naar de tijd van Daens,” reageert Benjamin Clarysse, beleidscoördinator bij Bond Beter Leefmilieu.
“Het stikstofarrest is er gekomen omdat de overheid haar eigen wetgeving niet volgt bij het afleveren van vergunningen. Daar moeten wij op hameren: checks and balances blijven nodig. Dat is de rode draad bij alle bedreigingen voor gezondheid en omgeving, of het nu om PFAS, klimaat of water gaat. Inspraakmogelijkheden beknotten opent de deur voor nieuwe schandalen, in plaats van ze te vermijden."
Standaard - 1 oktober 2025 - journalist: Jan-Frederik Abbeloos:
Het cliché wil dat er in Vlaanderen geen spade meer in de grond kan gestoken worden zonder dat een bouwproject verzandt in een moeras van bureaucratische verplichtingen, in te winnen adviezen en beroepen.
In de feiten blijkt dat slechts 6 procent van de aangevraagde omgevingsvergunningen geweigerd wordt, slechts een half procent belandt bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen. Maar dat zijn wel vaak de grotere projecten.
Bij woningbouwprojecten met meer dan twintig wooneenheden loopt de helft een vergunning mis.
Een Vlaamse expertencommissie van academici, ambtenaren en advocaten onder leiding van topambtenaar Mark Andries heeft op vraag van de Vlaamse regering bekeken hoe dat vergunningsbeleid “robuuster en rechtszekerder” kon.
Wat de 45 adviezen bindt, is dat ze een vergunning aanvragen soepeler maken en het aanvechten ervan minder soepel.
Nog voor er nog maar een spade te zien is, krijgt wie een vergunning beoogt een bindend recht op vooroverleg met bijvoorbeeld de gemeente.
Burgers en bedrijven moeten ook beter geïnformeerd worden over wat nu wel of niet essentieel is bij hun aanvraag.
En overheden en adviesverleners moeten informatiesessies organiseren over hoe ze een aanvraag behandelen.
Dat zal extra personeel vragen, te financieren via het duurder maken van een vergunningsaanvraag én het beroep ertegen.
Advies moet constructiever
Die adviesverleners, denk aan het Agentschap voor Natuur en Bos, moeten trouwens hun plek kennen in het proces.
Nu worden adviezen te vaak gezien als een niet te negeren expertenoordeel, zo meent de commissie.
“We adviseren om de adviezen ondubbelzinnig een niet-bindend karakter te geven.”
Adviezen moeten ook constructiever.
Niet langer gunstig of ongunstig, maar hoe het eventueel beter kan.
Provincies zouden ook niet meer moeten motiveren hoe ze omgaan met het verslag van hun eigen provinciale omgevingsambtenaar.
In dezelfde geest wil de commissie komaf maken met de invloed van zogenoemde soft law. Dat zijn allerlei richtlijnen, visienota’s, of standaarden – bijvoorbeeld bij de renovatie van erfgoed – die geen formele rechtsregels zijn, maar desondanks aangehaald worden als reden om een aanvraag te weigeren.
Algemeen belang voorop
Een aanvraag mag ook niet meer stranden op normvereisten.
In de plaats daarvan moet een regelluwe aanpak gelden: alleen wat de overheid echt nodig heeft om een aanvraag te behandelen, wordt verplicht.
Dreigt er toch een kink in de kabel, dan moeten bedrijven en burgers hun aanvraag ook even op pauze kunnen zetten.
De commissie wil ook decretaal verankerd zien dat overheden rekening houden met “de maatschappelijke, economische of sociale meerwaarde.”
De afweging, ook juridisch, van mogelijke hinder voor omwonenden moet zo beter in balans met het algemeen belang.
Minder aanvechtbaar
Zodra een vergunning verleend is, moet ze minder aanvechtbaar zijn.
Voor grootschalige zonevreemde sportevenementen, denk aan motorcrosswedstrijden of Rock Werchter, zou er zelfs geen administratief beroep meer mogelijk worden.
Beroep via de Raad van Vergunningsbetwistingen zou wel nog kunnen, maar daarmee kan een evenement niet per direct geannuleerd worden.
Voor de rest zou beroep in de regel alleen voorbehouden blijven voor wie tijdens het voorafgaand openbaar onderzoek bezwaar heeft geuit.
Het Grondwettelijk Hof vernietigde eerder deze ‘geen bezwaar, geen beroep’-regel, maar de commissie wil die herinvoeren voor de toegang tot de Raad voor Vergunningsbetwistingen – dus niet voor een eerder administratief beroep bij de gemeente.
Verenigingen die beroep willen aantekenen, denk aan milieuorganisaties, zouden moeten aantonen dat ze een rechtstreeks belang hebben in de zaak.
“Wij wensen op die wijze een halt toe te roepen aan de bestaande praktijk van zogenaamde ‘strategische procedures’ die erop gericht zijn om het (politieke) beleid te sturen, minstens te beïnvloeden.”
Gericht mikken op een stikstofarrest zou dus niet meer mogen. Wie dat toch probeert, riskeert geldboetes, net zoals wie louter uit is op financieel gewin of het schaden van een concurrent.
Komt er toch een proces van, dan vraagt de commissie dat de vernietiging van een verleende vergunning de uitzondering wordt.
De Raad voor Vergunningsbetwistingen moet “probleemoplossend zoeken naar een finale geschillenbeslechting.”
Daartoe vraagt de commissie ook dat het rechtszekerheidsbeginsel verankerd wordt in de grondwet terwijl het standstill-principe – waardoor overheden bepaalde grondrechten niet mogen terugschroeven – net soepeler moet.
Zo stelt de commissie bijvoorbeeld voor om soepeler om te mogen gaan met de bescherming van als kwetsbaar erkend VEN-gebied, zoals de duinen aan de kust.
Alleen nog “betekenisvolle aantasting” zou een probleem mogen zijn, in tegenstelling tot “elke” aantasting op dit moment.
En dit opnieuw in naam van het algemeen belang, “namelijk vermijden dat de vergunningverlening in de nabijheid van de VEN-gebieden volledig verzandt.”
