Vlaanderen behaalt een onvoldoende op de tussentijdse evaluatie van de Natuurherstelwet

Vlaanderen behaalt een onvoldoende op de tussentijdse evaluatie van de Natuurherstelwet

De EU Natuurherstelwet is bindende Europese wetgeving die gericht is op het stoppen van de achteruitgang van ecosystemen in Europa en het bevorderen van natuurherstel. Een samenhangend natuurnetwerk is daarbij een kernpunt van de Europese Biodiversiteitsstrategie 2030, waarop de wet is gebaseerd. Volgens deze strategie moet tegen 2030 minstens dertig procent van het grondgebied als natuur worden beschermd, waarvan minimaal tien procent strikt wordt aangewezen als natuurreservaat. Voor deze gebieden moeten instandhoudingsdoelen en maatregelen worden vastgesteld om biodiversiteit te behouden en te herstellen. Lidstaten moeten hun uitvoeringsplannen uiterlijk in september volgend jaar indienen. Halverwege de termijn blijkt echter dat geen extra middelen zijn vrijgemaakt en geen versnelling van acties heeft plaatsgevonden om de doelstellingen voor 2030 te behalen. In Vlaanderen neemt de biodiversiteit verder af, vooral door gebrek aan ruimte voor natuur.

Gebieden zijn te klein, versnipperd en ingebed in een intensief gebruikt landschap, waardoor vervuiling vrij spel krijgt.

De oplossing, reeds bekend sinds het Structuurplan Vlaanderen van eind jaren negentig, bestaat uit een samenhangend natuurnetwerk van grote, robuuste gebieden die met elkaar verbonden zijn, zodat soorten zich vrij kunnen verplaatsen. Daarom schenkt GroenRand dit jaar extra aandacht aan verbindende natuur via het Greenconnect-project. Houtkanten kunnen hierbij helpen en fungeren als ‘ecologische corridors’ of ‘groene linten’ waarlangs dieren en planten zich kunnen verplaatsen tussen natuurgebieden, waardoor de genetische uitwisseling wordt gestimuleerd.

In Vlaanderen is de tussenstand van de Natuurherstelwet zorgwekkend: de huidige inspanningen schieten duidelijk tekort om de verplichte Europese doelstellingen te behalen.

GroenRand roept de Vlaamse Regering op het beleid dringend te herzien en bij te stellen. Ondanks de alarmerende cijfers blijft een snelle aanpak van het natuurbeleid uit. Door de natuur robuuster te maken, kan zij beter worden beschermd tegen negatieve milieudruk. Natuurverbinding en ontsnippering zijn cruciaal voor de Europese Natuurherstelwet, omdat het herstellen van samenhangende, gezonde ecosystemen essentieel is om biodiversiteitsverlies te stoppen, het klimaat te reguleren en ecosystemen veerkrachtiger te maken voor voedselzekerheid en andere ecosysteemdiensten. De wet richt zich op het verbinden van ecosystemen, het creëren van groene corridors en het herstellen van rivierverbindingen, om zo een robuustere, beter functionerende en minder kwetsbare natuur te realiseren.

Voor de periode 2025-2030 zijn er geen investeringen gepland voor het Vlaams Actieprogramma Ecologische Ontsnippering (VAPEO), een thema dat tijdens de begrotingsbesprekingen van 2026 aan bod kwam. Parlementsleden hebben, in samenspraak met GroenRand, hun bezorgdheid geuit over het ontbreken van budgetten om de aanzienlijke noden te dekken. De toekomstige financiering en prioritering zullen vermoedelijk in de komende begrotingsrondes worden vastgesteld, waarbij nauwgezet wordt gekeken naar de balans tussen beschikbare middelen en de vele behoeften, aldus de minister in de Commissie Leefmilieu Jo Brouns.

Hoewel recent veranderingen zijn aangekondigd om het natuurherstelplan tijdig te voltooien, blijven transparantie en participatie aanzienlijk achter, waardoor de bevolking pas in een laat stadium bij het proces wordt betrokken. In de groene rand rond Antwerpen is binnen de klimaatgordel al veel uitgewerkt geweest, wat een enorm voordeel en een duidelijke voorsprong oplevert.

In onze regio werken de Nieuwe Rand (klimaatgordel) en de partners van het soortebeschermingsprogramma otter samen aan het realiseren van natuurverbindingen en het tegengaan van versnippering.

De Antitankgracht vormt hierbij de centrale as die beekvalleien en natuurgebieden met elkaar verbindt.

Tot op heden heeft de minister, noch zijn kabinet, duidelijkheid gegeven over de structurele financiering van de klimaatgordel of over de eerste uitvoeringsprojecten.

Voorlopig blijft het bij studiewerk, dat waardevol is voor het onderbouwen van ecologische verbindingen, maar waarbij we alert moeten blijven dat alles daadwerkelijk wordt uitgevoerd. Voor onze GroenRand-zone zijn drie onderzoeken van belang: het ontwerpend onderzoek Herselteer naar de natuurverbinding in de omgeving Antitankgracht en Turnhoutsebaan Oost in Schilde (Download dit onderzoek), het ontwerpend onderzoek verbinding Schietvelden (Download het rapport) en het masterplan Schildestrand (Bekijk hier het Masterplan), waarbij het gedempte deel van de Antitankgracht opnieuw zou worden geopend.

Onze leden willen graag weten of de minister reeds budget heeft vrijgemaakt, of dit nog van plan is te doen, voor de financiering van de diverse projecten binnen de klimaatgordel.

Mogelijk kunnen we in 2026 ook volksvertegenwoordigers inschakelen om hierover meer duidelijkheid te verkrijgen.

Projecten zoals klimaatpark De Zwaan in Schoten zijn tevens cruciaal om de ecologische verbindingen in het Antitankgrachtgebied te versterken. Het tegengaan van versnippering langs de Brechtsebaan tussen Schoten en Brecht speelt hierbij een essentiële rol. Deze drukke verkeersader loopt dwars door waardevolle natuur. Met gerichte maatregelen wil het provinciale initiatief Het Groene Kruis de Brechtsebaan aantrekkelijker en veiliger maken voor mens en dier, maar zonder VAPEO is dat nauwelijks haalbaar. Lees meer: Vlaanderen scoort onvoldoende op Natuurherstelwet Het volledige Europese rapport

Foto's: Ingrid Boumans