De aankoop van La Garenne is een mooie opsteker voor 2025

De aankoop van La Garenne is een mooie opsteker voor 2025

Nu het jaar ten einde loopt, blikken we terug op een belangrijk moment voor GroenRand.
Ondernemer Luud Maas verkocht met gemengde gevoelens 190 hectare, bijna de helft van La Garenne, aan de Vlaamse overheid.
We hebben het domein meerdere keren bezocht en hoopten vurig dat het in goede handen zou blijven.
Veertig jaar geleden verwierf Maas dit prachtige en waardevolle natuurgebied, dat hij sindsdien met grote toewijding heeft verzorgd.

Nu begint zijn leeftijd echter steeds meer een rol te spelen.
De jaren begonnen te wegen en hij was al lange tijd op zoek naar iemand of een organisatie aan wie hij dit hem zo dierbare gebied kon toevertrouwen.
Maas is verheugd dat minister Jo Brouns de waarde van La Garenne erkent en nu zo’n 190 hectare overneemt om het verder als natuurgebied te beheren.
Hij blijft eigenaar van ruim de helft van het indrukwekkende domein, dat vrijwel het gehele deel van La Garenne op Schotens grondgebied omvat.
De rest, nog altijd groter dan bijvoorbeeld Het Zwin, gaat naar het Agentschap Natuur en Bos (ANB).

Luud Maas, inmiddels 79 jaar, behoort tot de rijkste Nederlanders in de provincie Antwerpen.
Hij bouwde zijn fortuin op met Wilma Bouw, een onderneming die wereldwijd woonwijken en complete steden ontwikkelde en sinds 2000 deel uitmaakt van de Nederlandse BAM Groep.
Nog indrukwekkender dan zijn zakelijk succes is zijn diepe passie en uitgebreide kennis van de natuur.
In 1985 verwezenlijkte hij een lang gekoesterde droom met de aankoop van La Garenne-Botermelck, een groene grenszone tussen Schoten, ’s-Gravenwezel en Sint-Job-in-’t-Goor, parallel aan de Antitankgracht en met uitlopers tot brug 12 in Schoten.

Het terrein was destijds zwaar verwaarloosd; het Klein Schijn, een zijtak van de rivier Schijn, was door industriële lozingen in Sint-Job-in-’t-Goor de meest vervuilde waterloop van Vlaanderen, terwijl het bos als stortplaats fungeerde voor afval, van meubels en vuilniszakken tot oude televisies van een lokale elektronicazaak.
Maas liet het gebied saneren, herstelde de waterhuishouding en zorgde voor nieuwe beplanting.
Het domein werd verdeeld in een park met kasteel Botermelck en bijgebouwen, en een natuurgedeelte.

Het geheel werd omheind en bevolkt met wild zoals everzwijnen, edelherten, reeën, fazanten, patrijzen en talloze vogelsoorten.
Dankzij de rust ontstond er een unieke biotoop met diersoorten die elders in België zeldzaam zijn geworden.

Met 215 geplaatste nestkasten voor vogels, die jaarlijks door vrijwilliger en natuurkenner Dirk Helsen worden gemonitord en schoongemaakt, bruist het gebied van leven.

Naast de meesjes die vaak in tuinen voorkomen, broeden hier ook bonte vliegenvangers, terwijl buizerds en bosuilen rondzweven.

Maar liefst 89% van de nestkasten is bewoond, een indrukwekkend succes!
Sinds de plaatsing is de processierups volledig verdwenen.

In de jaren negentig speelde Vernaeve een rol in het kweekprogramma voor de Vlaamse Sanegeit, toen bijna uitgestorven.
Met slechts twee dieren werd gestart en uiteindelijk werden er 33 gekweekt, waarmee dit gebied een ideale biotoop bleek.
Vrijwel alle witte geiten met hoorns op Vlaamse kinderboerderijen stammen af van La Garenne.
Ook het fokken van paterdavidsherten, een moerasdier met naar achteren gericht gewei uit China, kende succes.
Deze soort wist maar net te overleven nadat tijdens een hongersnood in de vijftiende eeuw bijna alle exemplaren waren opgegeten. 

Enkele konden ontsnappen en vonden een toevlucht in de keizerlijke tuin.

Dankzij de inspanningen van pater David en samenwerking met Planckendael keerden ze terug naar hun oorspronkelijke leefgebied. 

Het Pater Davidshert is een groot hert met een bruine vacht. Ze hebben langere neuzen, staarten en poten dan edelherten, en bredere hoeven die hen goed ondersteunen op drassige bodems. Deze moerasherten grazen meestal, maar vullen in de zomer hun plantaardige dieet aan met waterplanten. Ze zijn uitstekende zwemmers en hebben een grote voorliefde voor water.

De meest indrukwekkende dieren op het domein zijn zonder twijfel de edelherten, die je tijdens de bronsttijd in de wijde omtrek luid kunt horen burlen om vrouwtjes te verleiden.
Aan  de Antitankgracht kun ze goed horen.

De herten in natuurdomein Botermelck-La Garenne hebben bovendien indrukwekkende geweien met heel veel vertakkingen, die rechtstreeks verband houden met de gezondheid en de leefomgeving van het dier.

Ook iets om trots op te zijn dus.
Voor alle planten- en diersoorten op het terrein zijn uitgebreide rapporten opgesteld, waaronder mossen, zwammen, libellen en nachtvlinders. In de oude bunkers huizen vleermuizenkolonies, terwijl zwaluwen hun nesten bouwen in de voormalige paardenstallen.

Luud Maas heeft kosten noch moeite gespaard om van Botermelck-La Garenne een prachtig en ongerept natuurgebied te maken – en dat is gelukt. Zijn droom was altijd om het water zo schoon te krijgen dat otters er vrij kunnen zwemmen, wat perfect aansluit bij ambities van GroenRand, waarbij de otter als ambassadeur en paraplusoort dient om de natuur in de Voorkempen te versterken. Maas hoopt dat de otter ooit terugkeert naar de streek, en bij GroenRand, natuurpunt en ANB gelooft men dat dit haalbaar is.
Een plan om otters uit te zetten kon destijds niet doorgaan door een gebrek aan schoon water.
Dankzij faunapassages en een betere waterkwaliteit in de Antitankgracht ontstaat er nu langzaam maar zeker extra leefgebied voor de otter. Otters hebben helder, visrijk water nodig, aangevuld met prooien zoals kreeftjes en amfibieën, en een ruim territorium met rustige plekken zoals La Garenne. Hun aanwezigheid is een teken van een ecologisch hoogwaardig gebied, wat ook andere soorten ten goede komt. Met deze aankoop wordt de toekomstige ontwikkeling van een belangrijke natuurverbinding voor otters in de regio veiliggesteld. GroenRand is verheugd dat een groot natuurgebied in één beheer blijft en niet verder versnipperd wordt.

Het ANB zal een natuurbeheerplan opstellen dat op middellange termijn extra natuurwinst oplevert. Met aangepast beheer zal het 152 hectare grote bos waardevol bijdragen aan de bosdoelen en zullen nieuwe Europese habitats, zoals droge heide en oude eikenbossen, ontstaan. Ook is er aandacht voor bijzondere diersoorten: faunapassages en betere waterkwaliteit bevorderen het leefgebied van otters, terwijl bunkers en bosbeheer gunstig zijn voor vleermuizen. Het Klein Schijn wordt stroomopwaarts hersteld naar zijn natuurlijke staat, wat de rivierdonderpad ten goede komt. Al die ingrepen moeten zorgen voor betere leefgebieden.
Het heeft dan ook veel potentieel om uit te groeien tot een robuuste verbinding tussen andere speciale natuurgebieden met beschermde soorten zoals de bos- en heidegebieden ten oosten van Antwerpen, de historische fortengordels van Antwerpen en de Schietvelden.
Het sluit bovendien aan op de Antitankgracht, het groenblauw lint door de oostrand van Antwerpen. Momenteel is er een overgangsperiode waarin het huidige grondgebruik wordt afgebouwd. Er geldt momenteel een overgangsperiode met een uitdoofbeleid voor het huidige grondgebruik, waardoor het nog enige tijd kan duren voordat het gebied toegankelijk wordt.

Foto's: Anne Oostvogels, medewerkster van Onze GroenRand-natuur