GroenRand introduceert Greenconnect als afsluitend project, maar blijft de dossiers nauwgezet opvolgen

GroenRand introduceert Greenconnect als afsluitend project, maar blijft de dossiers nauwgezet opvolgen

In 2026 viert natuurvereniging GroenRand haar tienjarig jubileum met het bijzondere project ‘GreenConnect’, dat volledig gericht is op het verbinden van natuurgebieden in de Voorkempen.
Onze organisatie, opgericht in 2016, stopt in mei 2026 met het actief uitdragen van haar missie, die inmiddels breed bekend is bij overheden, maar blijft lopende dossiers zorgvuldig opvolgen.
GroenRand wil natuurgebieden met elkaar verbinden om de biodiversiteit te versterken en de leefbaarheid te verhogen.
De Antitankgracht vormt hierbij een lange, groene ruggengraat die bossen, Natura 2000-gebieden en beekvalleien in de Voorkempen met elkaar verbindt.
Dit is cruciaal voor dierenmigratie, het tegengaan van versnippering en het behoud van soorten zoals de otter, boommarter, bever en vleermuis.

De Antitankgracht vervult een cruciale functie binnen vier officiële projecten die erkend en ondersteund worden door het Vlaamse, provinciale en lokale beleid. 1. De gracht speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van de Klimaatgordel, een uitgestrekt natuurnetwerk dat is gerealiseerd door een samenwerking onder leiding van de Nieuwe Rand.
Deze groene corridor bevordert de vrije verplaatsing van dieren en planten, vergroot de genetische diversiteit en versterkt de veerkracht van de natuur tegen klimaatverandering.
De resultaten voor de klimaatgordel worden tegen de zomer van 2026 verwacht, samen met een definitief voorkeursbesluit. 2. Rond de Antitankgracht loopt een strategische samenwerking, een meerjarig project waarbij verschillende partners – waaronder zeven gemeenten, het Regionaal Landschap de Voorkempen, de Vlaamse Landmaatschappij, het Agentschap Natuur en Bos, Natuurpunt en GroenRand – samen werken aan de omvorming van deze historische verdedigingslinie tot een waardevolle groenblauwe ruggengraat voor natuur, cultuurhistorie en recreatie.
De focus ligt op natuurherstel, toegankelijkheid en erfgoededucatie.
Voor de periode 2026-2031 is een projectplan opgesteld om gebiedsgericht verder te werken, met bijzondere aandacht voor acties in de regio rond de Antitankgracht.

3. Er loopt ook een derde project: het Soortenbeschermingsprogramma voor de otter. In de regio rond de Antitankgracht focust dit zich op het verbinden van natuurgebieden, het oplossen van verkeersknelpunten, het herstellen van leefgebieden (zoals extra meanders en dichtbegroeide oevers) en op sensibilisatie. Zo moet de Antitankgracht uitgroeien tot een belangrijke noord-zuidcorridor, ondersteund door innovatief onderzoek zoals eDNA-monitoring. 4. De Antitankgracht vormt een cruciaal onderdeel van het masterplan voor het Grenspark Kalmthoutse Heide, met name als ecologische verbindingsader tussen het Groot Schietveld, het Klein Schietveld en de overige delen van het Grenspark. Hoewel het gebied vooralsnog geen erkenning heeft gekregen als Nationaal Park, blijft het Grenspark zich volledig inzetten voor de uitvoering van de acties uit het masterplan en het operationeel plan. In 2026 zal GroenRand, met het afsluitende project 'Greenconnect', aandacht besteden aan connecterende natuur

Met het Vlaamse Houtkantenplan wil de Vlaamse overheid samen met lokale besturen en partners het houtkantennetwerk tegen 2030 verbeteren, zowel in kwaliteit als in omvang. GroenRand steunt deze ambitie volledig en geeft er extra kracht aan via het Greenconnect-project, dat gericht is op het versterken van houtkanten om zo een klimaatbestendig en biodivers landschap te realiseren. GroenRand bekijkt natuur op landschappelijke schaal om geïsoleerde natuurgebieden te verbinden tot een samenhangend netwerk (Greenconnect-project). Zo kunnen flora en fauna zich vrij verplaatsen, neemt de genetische diversiteit toe en wordt inteelt voorkomen, verbetert de biodiversiteit en wordt het landschap als geheel klimaatbestendiger en leefbaarder, in plaats van dat alleen afzonderlijke ‘eilandjes’ worden beschermd. Dit zijn cruciale stappen voor een robuuster natuurnetwerk. Door deze houtkanten met elkaar te verbinden tot groene corridors, wordt het karakteristieke Vlaamse landschap hersteld en beschermd. De restanten van dit ooit dichte netwerk zijn vandaag waardevolle groene oases in ons landbouwgebied, waar talloze planten en dieren voedsel, beschutting en nest- of rustplaatsen vinden. Het zijn vaak echte hotspots van biodiversiteit.

© Senne Verschraegen

Kleine landschapselementen vertellen het verhaal van oude tradities, historisch landgebruik en verdwenen technieken, en hebben vaak sociale, stedenbouwkundige, esthetische, wetenschappelijke en erfgoedwaarde. Denk aan kasteeldreven, herdenkings- en kapelbomen of markante bomen op kruispunten. We noemen ze kleine landschapselementen, maar samen vormen ze iets groots: volgens de Ferrariskaart waren ze samen bijna 130.000 km lang. Wist je dat Vlaanderen ooit zo vol stond met hagen, houtkanten en bomenrijen dat ze samen lang genoeg waren om drie keer de aarde rond te gaan? Vandaag blijft daar slechts een fractie van over. In Vlaanderen stonden toen meer bomen buiten het bos dan erin.

© Senne Verschraegen

In de achttiende eeuw was Vlaanderen nog één groene oase, met landschappen vol bomenrijen, grote en kleine bosjes, hagen en houtkanten langs wegen, percelen en erven. Vandaag krijgt dit levend erfgoed, dat zo belangrijk is voor een duurzame inrichting van onze leefomgeving, het aanpakken van de biodiversiteits- en klimaatcrisis en het verbeteren van de kwaliteit van ons landschap, weer de aandacht die het verdient. Om te achterhalen waar zich vroeger concentraties van hagen, houtkanten, bomenrijen, boomgaarden en bossen bevonden, werd een kaart samengesteld die de evolutie van open en gesloten landschappen in Vlaanderen weergeeft. Deze is gebaseerd op de bekende Ferrariskaart en twee historische topografische kaarten van het Nationaal Geografisch Instituut, waarbij met behulp van artificiële intelligentie alle houtkanten, hagen en bomenrijen zijn ingetekend. Veel houtkanten vertonen hiaten, er moet een tandje worden bijgestoken om deze te herstellen

Veel oude houtkanten vertonen gaten die ecologisch voordeel kunnen opleveren door ze aan te vullen. De huidige houtkanten, bomenrijen, hagen, knotbomen, dreven en heggen in landbouwgebieden bieden een waardevol raamwerk en vertrekpunt om dit netwerk te versterken. In 2026 willen we hier volop aandacht aan besteden en nagaan welke acties en subsidies reeds zijn ingezet om historische houtkanten volledig te herstellen, en er nog extra inspanningen mogelijk zijn om dit verder te versterken.

Met de actie ‘Bijtandje Houtkantje’ zetten we dit in 2026 volop in de kijker en benadrukken we dat extra inspanningen nodig zijn (tandje bijsteken) om houtkanten in hun oorspronkelijke staat te herstellen, door ze opnieuw aan te vullen tot een fraai lijnvormig landschapselement. Door het landschap te herstellen, dragen we bij aan oplossingen voor de huidige biodiversiteits- en klimaatcrisis.

De gemeente Malle en het Regionaal Landschap de Voorkempen hebben onlangs een groenproject succesvol afgerond: met steun van LEADER werden dit najaar gratis plantpakketten aangeboden voor de aanleg van kleine landschapselementen. Het doel was minstens één kilometer nieuw inheems groen te realiseren, maar dankzij het enthousiasme van inwoners, landbouwers en andere grondgebruikers werd dit ruim overtroffen. In totaal wordt 1,6 kilometer aan nieuwe heggen, houtkanten en bomenrijen geplant. Malle wil tegen 2030 zo’n 16.000 bomen en 8 kilometer haag realiseren. GroenRand ziet dit als een opmerkelijke prestatie en een inspirerend voorbeeld voor andere gemeenten.

GroenRand wil het Vlaams Actieprogramma Ecologische Ontsnippering (VAPEO) nieuw leven inblazen met ecotunnels, natuurbruggen en andere groene snelwegen voor dieren, zodat natuurgebieden in Vlaanderen eindelijk weer verbonden worden. Het doel is de biodiversiteit te herstellen en de verkeersveiligheid te verbeteren, want door infrastructuur is het landschap versnipperd. Dit veroorzaakt genetische verarming en verlies van soorten doordat genenuitwisseling stopt, wat leidt tot inteelt en een verminderd aanpassingsvermogen. Met de otter als mascotte vraagt onze organisatie om extra middelen, maar uit een recente bevraging in de commissie Leefmilieu blijkt dat minister Brouns voor VAPEO 2026-2030 nog geen budget heeft voorzien, tot grote ongerustheid van GroenRand.