GroenRand kijkt uit naar de Lokale Gebiedsdeal Droogte: Antitankgracht, Groot Schijn, Zwanebeek, Klein Schijn, Kaartse- en de Laarse beek.

GroenRand kijkt uit naar de Lokale Gebiedsdeal Droogte

De Antitankgracht is dé belangrijkste drager van de klimaatgordel en is een interessante structuur om de droogteproblematiek rond dit gebied aan te pakken.
Het dossier rond ‘Lokale Gebiedsdeals Droogte 2' moest vandaag (laatste dag) door de Nieuwe Rand (klimaatgordel) ingediend worden.
De nieuwe Rand heeft deze gebiedsdeal naar zich toegetrokken en een dossier voorbereid met SWECO.

Het complex project Oostelijke Verbinding is formeel op 11 december 2020 van start gegaan.
Om de verschillende doelstellingen van het complex project te realiseren werd een processtructuur uitgebouwd.
De procescoalitie voor de gebiedsdeal droogte wordt gevormd door het projectteam dat het complex project aanstuurt en door het specifieke team klimaatgordel.
Het team klimaatgordel is de procescoalitie voor de gebiedsdeal en bestaat uit de afdeling GOP van het Departement Omgeving, Agentschap voor Natuur en Bos, Agentschap voor Onroerend Erfgoed, Vlaamse Landmaatschappij, Vlaamse Milieumaatschappij, Departement Landbouw & Visserij, provincie Antwerpen (dienst Integraal Waterbeleid en dienst Gebiedsgericht Beleid), het Regionaal Landschap de Voorkempen, Boerenbond, Natuurpunt en de volgende lokale besturen: Antwerpen (met districten Berendrecht-Zandvliet-Lillo, Borgerhout, Deurne, Ekeren, Merksem), Brasschaat, Brecht, Kalmthout, Kapellen, Ranst, Schilde, Schoten, Stabroek, Wijnegem, Wommelgem, Wuustwezel, Zandhoven en Zoersel.
Via de werkbank van het complex project werden ook burgerbewegingen betrokken die in het gebied actief zijn.

Doorheen het projectgebied loopt de Antitankgracht.
De Antitankgracht was in oorsprong niet bedoeld als watervoerende gracht.
Aangezien er van nature water in verzamelde werd de militaire infrastructuur bij aanleg omgevormd naar een watervoerende gracht, gevoed door kwelwater, lokale beekjes en in hoofdzaak het kanaal Dessel Schoten.

Tijdens zeer droge periodes wordt de voeding van de gracht door het kanaal Dessel Schoten afgesloten, aangezien dit kanaal ook water geeft aan het Albertkanaal en water voor scheepvaart en drinkwaterproductie daar primeren.
Hierdoor kennen panden van de Antitankgracht tijdens zeer droge periodes een erg lage waterstand of komen droog te staan.
Dit heeft een impact op de ecologie, daar de vegetaties in de gracht en in de waardevolle natuur eromheen lokaal zeer droogtegevoelig zijn.
Het wegvallen van het water uit de Antitankgracht kan in de toekomst verdere problemen opleveren bij toenemende droogte en hierbij horende afname van het bodemvochtgehalte.
De bodem bestaat hier voornamelijk uit zandgrond en zandleemgrond gevoelig aan verdroging: hemelwater infiltreert gemakkelijk weg en bij droogte is het bodemvocht heel laag.
Kansen voor waterbuffering en infiltratie in de omgeving van de Antitankgracht en de koppeling met hemelwater- en droogteplannen van de gemeenten spelen daarin een belangrijke rol.
De Antitankgracht vormt als één van de belangrijkste dragers van dit netwerk een interessante structuur om de droogteproblematiek in het gebied rond te concentreren.
Er zijn duidelijke meekoppelkansen tussen denkbare maatregelen rond de gebiedsbrede aanpak van droogte en de belangrijke taakstelling rond waterkwaliteit en waterbeschikbaarheid in de gracht, gelinkt aan de kwaliteitsdoelstellingen van de Europese Kaderrichtlijn Water en de Europese Habitatrichtlijn.

In het kader van het stroomgebiedsbeheerplan voor het Benedenscheldebekken is een dergelijke oefening lopende voor de Antitankgracht (VMM).
Hierbij wordt bv gedacht aan grachtensystemen waar de afvoer kan worden vertraagd, optimalisatie van duikers,...
Structuurrijk loofbos houdt water veel beter vast dan andere landgebruiksvormen.
De Antitankgracht voedt verschillende natuurkernen langs zijn loop.

De gebiedsdeal gaat na waar er mogelijkheden zijn voor bijkomend bos of optimalisatie van het beheer en de afwatering van bestaande boscomplexen.
Zo kunnen monotone naaldhoutaanplanten worden omgevormd naar gemengd bos.

De gebiedsdeal wil inzetten op potenties voor bijkomende ontharding langs de Antitankgracht en waar afstromend hemelwater van te behouden verharding beter plaatselijk kan infiltreren.
Ruimte voor waterberging wordt het best gezocht in zones lager in de valleien, die van nature erg nat worden bij hevige neerslag.

Besluit

Met de gebiedsdeal is er de doelstelling de Antitankgracht op te laden als ecologische en landschappelijke drager van een klimaatrobuust open ruimtenetwerk, waar er genoeg ruimte is voor water en de afvoer van hemelwater tot buiten het systeem wordt geminimaliseerd.

De droogteproblematiek bestaat vooral uit het droogvallen van grachten en waterlopen (waaronder de Antitankgracht zelf) en droogtestress bij vegetaties (natuur en landbouw) door een afname van het bodemvocht binnen en boven de grondwatertafel.
De gebiedsdeal beoogt het gehele fysische systeem rond de Antitankgracht robuuster te maken voor droogteperiodes door hemelwater de grondwaterreserves maximaal te laten aanvullen, en water uit natte periodes zo lang mogelijk beschikbaar te houden tot in periodes van droogte.

                                                                 ©GruunRant

Deze strategieën rond vernatting worden onderzocht in de gebieden aangeduid op de potentiekaart voor waterberging, meer specifiek de zones van de vallei Groot Schijn, Zwanebeek, vallei Klein Schijn, Kaartse- en de Laarse beek.
 Een tweede belangrijke strategie voor het aanpakken van droogte rond de waterlopen bestaat uit het bevorderen van infiltratie in hun volledige stroomgebied.