Drinkwaterwinning droogt onze GroenRand-natuur verder uit
Tom Ysebaert schrijft gisteren in de Standaard dat drinkwaterwinning onze natuur verder uitdroogt. Het gaat dan over het Groot Schietveld, een uniek en Europees beschermd gebied. Het gebied is gelegen in het GroenRand-projectgebied. Vlakbij liggen winningen van Pidpa, die aangevochten werden door Natuurpunt.
In Nederland regent het berichten over een dreigend drinkwatertekort.
Als er geen actie wordt ondernomen, zou dat al tegen 2030 nijpend worden, waarschuwt de milieuoverheidsdienst RIVM.
Nu al moeten de drinkwaterbedrijven nieuwe woonwijken en bedrijven een aansluiting ontzeggen.
In Vlaanderen is daar nog geen sprake van. Vreemd, want volgens wat de lidstaten over de toestand van het grondwater aan Europa rapporteren, valt het in Nederland mee en scoort Vlaanderen slechter, zowel wat de hoeveelheid water als de vervuiling ervan betreft.
Dat blijkt uit de bevindingen van De Standaard (DS 18 mei).
Maar de druk die op de Vlaamse grondwaterlagen staat, blijft ook hier niet zonder gevolgen voor de winning van ons drinkwater.
De overheid schroeft almaar vaker de hoeveelheid terug die de bedrijven uit de grond mogen halen.
Net als Nederland haalt Vlaanderen een groot deel van zijn leidingwater uit grondwater.
In Nederland is dat 60 procent, in Vlaanderen 46 procent.
De andere helft van ons drinkwater komt uit oppervlaktewater, het gros daarvan uit het Albertkanaal, wat eigenlijk Maaswater is.
Gezegend met schoon water
Het drinkwaterbedrijf Pidpa, actief in de provincie Antwerpen, haalt zijn volledige productie uit grondwater.
“Wat wij oppompen, is zo zuiver dat we geen chemicaliën nodig hebben om het op drinkwaterkwaliteit te brengen”, zegt teamleider David Symoens in het productiecentrum in Essen.
“Beluchten en het door een dubbele zandfilter sturen, volstaan.
We zijn gezegend met schoon water.”
Hier, in het noorden van de provincie Antwerpen, produceert Pidpa tot 19.000 kubieke meter per dag.
Er komt grondwater toe uit putten in Essen zelf en van het nabijgelegen Wuustwezel.
Om aan puur water te raken, hebben de drinkwaterbedrijven de natuur opgezocht.
Ze vermijden landbouwgebied, omdat ze daar het risico lopen dat meststoffen of pesticiden in het grondwater doordringen.
Maar de natuur lijdt onder verdroging.
Ontwatering – ter wille van vooral de landbouw – en de klimaatverandering met haar terugkerende droogtes dragen daartoe bij.
“Grondwaterwinningen komen daar nog bovenop. Dat is niet vol te houden”, zegt Piet De Becker, die waterkwesties bestudeert bij het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (Inbo).
Zichtbare gevolgen
Natuurorganisaties hebben de winningen al aangevochten.
De Kempense milieugroep Valk trok tot driemaal toe naar de Raad van State tegen een winning van Pidpa in natuurgebied Balen-Scheps, en kreeg in 2021 gelijk.
De raad oordeelde dat het waterbedrijf niet kon aantonen dat de natuur er geen schade zou oplopen.
Natuurpunt vocht winningen van Pidpa aan in Brecht en Wuustwezel.
Die liggen vlak bij het Groot Schietveld, een uniek en Europees beschermd gebied.
Toen het ernaar uitzag dat de natuurvereniging aan het langste eind zou trekken, gingen beide partijen rond de tafel zitten en kwamen ze tot een vergelijk.
Pidpa stemde ermee in ingrepen te doen die het opstuwen van grondwater (‘kwel’) in het veen in het gebied zouden herstellen. Daarnaast werden enkele afwateringsgrachten gedempt.
Jaren later zijn de gunstige gevolgen zichtbaar, zegt Peter Symens van Natuurpunt.
“Kenmerkende planten van veen en natte heide doen het daar weer beter.”
Ook de Kalmthoutse Heide en meer bepaald het Stappersven en het gebied De Nol kreunden onder verdroging.
Enkele putten die het productiecentrum in Essen beleverden, werden daarom gesloten en het debiet werd verlaagd.
Pittige discussies
De Vlaamse overheid legt steeds vaker beperkingen op. De vergunning wordt beperkt in de tijd, het debiet wordt teruggebracht of er wordt monitoring van de gevolgen geëist, leert een lijst van het Departement Omgeving. Of de drinkwaterbedrijven nemen zelf maatregelen, vaak in samenwerking met Natuurpunt of het Agentschap Natuur en Bos (ANB). Zo legt Pidpa in Brasschaat een plafond op het dagdebiet tussen april en oktober, het droge seizoen.
De Watergroep, het grootste drinkwaterbedrijf van Vlaanderen dat in Vlaams-Brabant en Limburg uit grondwater put, gaat in Korbeek-Dijle en in Herent (Kastanjebos) meewerken om de omgeving te vernatten, door onder andere de drainageniveaus aan te passen.
In Lommel heeft de maatschappij op basis van de milieueffecten het vergunde volume van 8 miljoen kubieke meter per jaar naar 5,5 miljoen teruggeschroefd.
En nog maar net besliste minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) dat de winning van De Watergroep in het Zuid-Limburgse Rukkelingen (Heers) geen vergunning voor 20 jaar krijgt, maar stopgezet wordt tegen 2029.
Dat heeft te maken met de verdroging van het nabije Hornebos. Buurtbewoners hebben een zaak aangespannen tegen De Watergroep voor schade aan hun woningen door verzakkingen.
Over een reeks hervergunningen zijn gesprekken aan de gang en die verlopen volgens verschillende betrokkenen “best heftig”, net vanwege de natuureisen.
Als het om Europees beschermde natuur gaat, zijn de adviezen van het ANB overigens bindend.
Waakzaamheid is nodig
Toch lijkt de sector zich weinig zorgen te maken over dreigende tekorten, zoals in Nederland.
Als er de jongste jaren alarmerende berichten klonken, dan hadden die met oppervlaktewater, en met name de Maas te maken.
“In Nederland is het gebruik van regenwater niet zo ingeburgerd als bij ons”, geeft Kathleen De Schepper, woordvoerder van De Watergroep, als mogelijke verklaring.
Het drinkwaterverbruik per hoofd ligt er daardoor hoger: gemiddeld 130 liter per persoon per dag tegen 84 liter in Vlaanderen. En de drinkwatermaatschappijen rekenen erop dat het verbruik zal afnemen bij ons.
Uit de recentste beoordeling van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) blijkt dat het merendeel van de grondwaterwinningen voor drinkwater (in de niet-afgesloten lagen, ‘freatisch grondwater’ in de vaktaal) niet kwetsbaar is wat hun voorraad betreft, maar dat waakzaamheid geboden is.
“Van langdurige droge periodes zoals in 2022 zien we de impact op de grondwaterstanden, maar net zo goed merken we snel herstel, zoals nu, na maanden met veel neerslag,” zegt hydrogeoloog Simon Six, die bij De Watergroep instaat voor de waterbronnen.
Mensen boven planten
Het is duidelijk dat de drinkwaterbedrijven gewrongen zitten tussen de natuurdoelstellingen enerzijds en hun maatschappelijke opdracht om te maken dat er altijd schoon water uit de kraan komt anderzijds.
Natuurpunt erkent dat drinkwater een basisbehoefte is en wil die niet in het gedrang brengen.
“Bovendien”, zegt Peter Symens van Natuurpunt, “is zelfs als een drinkwaterwinning stopgezet wordt, de natuur niet gered.
Daarvoor zijn de effecten van drainage en andere winningen – voor landbouw, particulieren en de illegale putten – nog te groot.”
Bij Pidpa ontkennen ze niet dat hun waterwinningen een effect op de natuur hebben.
“Maar ik neem het woord verdroging niet graag in de mond”, zegt Guido Slaets, directeur infrastructuur.
“Zelfs in kurkdroge zomers zien we het peil hooguit met 50 centimeter zakken. En na een natte winter wordt dat weer aangevuld.”
“Maar een daling van 50 centimeter kan al schade aanrichten,” oordeelt Jan De Schutter, actief bij milieugroep Valk, “en die komt boven op de structurele verdroging door drainage. Je mag niet alleen naar jaargemiddelden kijken, de extremen doen ertoe. Het is niet omdat er nog water uit de kraan komt en de watertafel zich herstelt, dat er geen problemen zijn rond droogte in de zomerperiode.”
De Schutter werkte jaren bij de Vlaamse overheid aan waterbeleid en onderzoek.
Het Inbo hanteert als vuistregel dat in kwetsbare natuur een winning het grondwaterpeil met niet meer dan vijf centimeter mag doen zakken.
“Het ene type natuur is er meer gevoelig voor dan het andere”, zegt onderzoeker Piet De Becker.
“Veen is het delicaatst. Maar ook elzenbroekbossen verdragen droogte heel slecht.”
De effecten laten zich soms tot een kilometer van de boorput voelen.
Als het er echt om zou spannen, begrijpt De Becker dat bij een keuze tussen mensen en planten, de mensen zullen voorgaan. “Maar als we dat hoogwaardige en kostbare grondwater oppompen, laat het dan alsjeblieft niet dienen om de auto te wassen of het zwembad te vullen.”
Bron: De Standaard - Tom Ysebaert Foto's: Mark Mertens
Geen opmerkingen:
Een reactie posten