dinsdag 31 december 2024

Blikt GroenRand positief terug op 2024? Interview met Dirk Weyler (deel 2)

Blikt GroenRand positief terug op 2024? Interview met Dirk Weyler


Het jaar is alweer voorbij. Wat verwacht en hoopt u dat er in 2025 gerealiseerd wordt?

Dirk Weyler: In Vlaanderen, met zijn sterk versnipperde ruimte, is natuurherstel bijzonder urgent en moeten er natuurverbindingen worden gerealiseerd. Extra middelen zijn volgens minister Jo Brouns echter niet voorzien. Vlaanderen zou enkel gebruik maken van bestaande budgetten. Dit is uiteraard onvoldoende, aangezien bijvoorbeeld het budget voor de Blue Deal gehalveerd is. Blijven de budgetten wat ze zijn, dan zal onze natuur blijven achteruitgaan. Het GroenRand-gebied omvat belangrijke Natura 2000-gebieden die door Europa erkend zijn als topnatuur. Indien bijvoorbeeld de Schietvelden en de Kalmthoutse Heide met elkaar verbonden worden, zou de Voorkempen zonder twijfel het grootste ven- en heidegebied van Vlaanderen worden. Ik hoop dat deze gebieden, samen met de omliggende natuur- en bosgebieden, verder ontwikkeld en hersteld worden om de ecologische waarde te behouden en te versterken.

De Natura 2000-gebieden worden dus te weinig versterkt in de GroenRand-Regio?

Dirk Weyler: Er moet meer werk worden verricht om de Schietvelden met de Kalmthoutse Heide te verbinden. Maar het is niet allemaal kommer en kwel. Er gebeuren uiteraard ook veel positieve dingen. Sinds juni 2022 is bijvoorbeeld het Agentschap voor Natuur en Bos eigenaar van ongeveer 170 hectare van het voormalig militair Vliegveld van Malle. Pidpa is eigenaar van de overige 42 hectare. Het Vliegveld van Malle is een uitzonderlijk waardevol natuurgebied. Het voormalige militaire domein geniet een internationale bescherming als Natura 2000-gebied. In het gebied vinden momenteel grootschalige onthardingswerken plaats. Concreet worden in ongeveer 16 hectare bestaande verharding en een vijftiental gebouwen afgebroken en afgevoerd. Het plan omvat naast het militair domein ook de landbouw-, natuur- en bosgebieden in de ruime omgeving. Het ganse plangebied is meer dan 600 ha groot. Het duidt deze grote aaneengesloten open ruimte aan als 'erfgoedlandschap' en zet in op het behoud van de aanwezige landschaps- en erfgoedwaarden. Het gaat om drie aangrenzende gebieden uit de vastgestelde landschapsatlas: het bos- en landbouwgebied 'Herenbos, Heihuizen en Zalfen', het natuurgebied 'Zalfens Gebroekt' en de bossen rond het 'domein Blommerschot en Beulkbeemden'.

Het Zoerselbos is van oudsher een natuurgebied waar natuurliefhebbers en recreanten zich thuis voelen. Zijn hier ook maatregelen genomen?

Dirk Weyler: Het Zoerselbos heeft een rijke flora en en verbindt de Antitankgracht met het project rond het Vliegveld Malle. Om deze troef ook voor de toekomst veilig te stellen en te versterken, startte de Vlaamse overheid een natuurinrichtingsproject. Het Agentschap voor Natuur en Bos en de Vlaamse Landmaatschappij werken dit project concreet uit. Er wordt getracht om de zachte recreatie beter af te stemmen op de kwetsbare planten- en dierenwereld. Getracht wordt om de historische waarde van dit landschap, één van de oudste bosgebieden in Vlaanderen, in ere te houden en zelfs te versterken.

Het budget voor de Blue Deal is gehalveerd, heeft dit gevolgen voor het GroenRand-gebied?

Dirk Weyler: Dat zal uiteraard gevolgen hebben voor de verbetering van de waterkwaliteit van de Antitankgracht. Maar ook hier wil ik benadrukken dat er heel wat positieve dingen zijn gebeurd. In oktober 2024 werden bijvoorbeeld de voorbereidingen gestart om een natte, overstromingsgevoelige grasvlakte naast de E10-plas om te zetten in een heus klimaatpark. Het gebied ligt in Schoten en is ongeveer 10 hectare groot. Zodra de natte zones zijn uitdiept, laat men de natuur daar haar gang gaan. Er zal spontaan moerasvegetatie ontstaan. Voor andere zones in het gebied wordt gekozen voor doelbewuste aanplantingen, waaronder een elzenbroekbos en meerdere groepjes bomen en struiken. Dankzij al deze ingrepen ontstaat een lappendeken van mini-landschapjes met open water, nat hooiland, broekbos en struikgewas.
De natte natuur van het klimaatpark creëert ideale leefomstandigheden voor de otter: helder, visrijk water van goede kwaliteit en voldoende rust.
Daarvan profiteren ook veel vissen, waterplanten, libellen en moerasvogels.

Kijk en geniet:

De otter is met andere woorden een 'paraplusoort': wanneer de otter in een gebied voorkomt, voelen ook veel andere dieren er thuis. Dit is blijkbaar van belang voor GroenRand-regio?

Dirk Weyler: In het Vlaamse soortenbeschermingsprogramma voor de otter speelt de regio van de nabijgelegen Antitankgracht - waar klimaatpark De Zwaan en de E10-plas deel van uitmaken - een belangrijke rol.
De Antitankgracht vormt een van de noord-zuidverbindingen tussen de Nederlandse otterpopulatie en de - nog kleine - Vlaamse otterpopulatie.
In Sint-Job-in-‘t-Goor botst de otter echter op een blokkade: de Antitankgracht loopt er door bebouwd gebied en is er zelfs deels gedempt.
Door klimaatpark De Zwaan ottervriendelijk te maken en veilige verbindingen te voorzien naar open-ruimtegebieden in de omgeving, krijgen de dieren op termijn een alternatieve route voor het onderbroken stuk van de Antitankgracht. 

De otter liet zich al verschillende maal opmerken aan de Antitankgracht in Ranst, Brasschaat en Kalmthout.
Dat is een indicatie dat onze regio belangrijk is voor otters, minstens als migratiecorridor, mogelijk als leefgebied.
De Antitankgracht is een belangrijke ecologische verbindingszone, maar kruist veel (spoor)wegen en kanalen.
Daar lopen dieren het risico om aangereden te worden of om te verdrinken.
Natuurpunt inventariseerde alle knelpunten en formuleerde oplossingen.
Hier moeten we mee aan de slag, en vooral moeten we werk maken van maatregelen tegen versnippering en moeten we trachten de waterkwaliteit te verbeteren
Op 1 april 2024 ging het Europees project Otter over de grens van start.
De komende drie jaar bundelen 16 partners in Vlaanderen en Nederland hun krachten om het leefgebied van de otter in de grensregio te versterken.
Er wordt gewerkt aan een grensoverschrijdende corridor via de Mark die de Biesbosch moet verbinden met de Antitankgracht en de Scheldevallei en in Nederlands en Belgisch Limburg via het Kempenbroek.
We moeten zorgen dat otters zich veilig door het landschap kunnen verplaatsen door wegen en kanalen te ontsnipperen.
Het verkeer is een van de grootste doodsoorzaken bij otters.

Zijn er vanuit de bleu deal nog andere maatregelen genomen?

Dirk Weyler: Het bosgebied Lage Haar langs de Zwanebeek in Schilde kenmerkt zich door een unieke rabattenstructuur.
Natuurpunt is momenteel bezig met het herstellen van de natuurlijke waterbergingscapaciteit van het gebied en het terugbrengen van het bos in zijn oorspronkelijke staat als nat broekbos.
De dienst Integraal Waterbeleid van de provincie Antwerpen zet een proces van 'micromeandering' in gang om de waterloop te verbeteren. Door natuurlijke obstakels zoals wortelkluiten toe te voegen, gaat de beek meer kronkelen. Dit creëert een gevarieerdere stroomsnelheid, wat interessant is voor verschillende soorten zoals de zeldzame rivierdonderpad. Dit initiatief om natuurgebieden te vernatten in de buurt van de Antitankgracht kan op termijn gunstig zijn voor otter.

Is de Antitankgracht een essentiële schakel voor de vleermuispopulatie?

Dirk Weyler: De Antitankgracht verbindt verschillende forten in het noorden van Antwerpen waar grote aantallen vleermuizen overwinteren. Het is een zeer belangrijk foerageer- en verbindingsgebied voor vele soorten vleermuizen. Ik denk dan aan de Watervleermuis, de Gewone dwergvleermuis, de Ruige dwergvleermuis, de Rosse vleermuis en de Laatvlieger. Verschillende soorten vleermuizen gebruiken de forten en bunkers als overwinteringsplaats. Door een gebrek aan insecten in de winter, houden vleermuizen een winterslaap. Daarvoor zoeken ze donkere plaatsen op met een hoge luchtvochtigheid en een constante temperatuur zoals forten en bunkers. En hier wordt ook werk van gemaakt door het zoeken naar geschikte overnachtingsplaatsen. In Brasschaat bijvoorbeeld liggen vele Duitse bunkers uit de Eerste Wereldoorlog, onderdeel van de 'Nordabschnitt'. Er werden in 2024 zes bunkers uit de Eerste Wereldoorlog in Brasschaat omgevormd tot nieuwe verblijfplaatsen voor vier soorten vleermuizen.

Dankzij de ingrepen heerst er in de bunkers nu een goede luchtvochtigheid en zijn er voldoende schuilplaatsen voor de vleermuizen. Zo vormen deze bunkers een nieuwe stapsteen voor vleermuizen langsheen de Antitankgracht.
Kunstmatige verlichting kan een negatief effect hebben op de biodiversiteit, in het bijzonder voor vleermuizen. Op vraag van de provincie Antwerpen heeft het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek een advies opgemaakt over hoe rekening gehouden kan worden met vleermuizen bij wegverlichting. Ondertussen is men volop bezig met het opstellen en uitwerken van een lichtplan.

Verschillend beekvalleien zoals de vallei van de Kaartse beek, Laarse beek, Klein Schijn-Zwanebeek en Groot Schijn worden bij elkaar gehouden door de Antitankgracht.

Dirk Weyler: Dat is correct en hier werd ook aanzienlijk wat werk verricht.
Officieel heet de Kaartse Beek 'Schoon Schijn'.

De provincie keek hier verder dan enkel het watersysteem. Ze houdt ook rekening met de ecologische, landschappelijke en recreatieve functies die een valleigebied kan vervullen. Hiervoor werd samengezeten met publieke en private spelers in het gebied. Het resultaat is een waaier aan projecten in en langs de Kaartse Beek. Hierin werden maatregelen opgenomen op vlak van waterbeheer, landschapsherstel en natuurontwikkeling. De Laarse Beek herbergt een zeldzame bewoner die in Europa bijna niet meer voorkomt. Het gaat om de rivierdonderpad, een Provinciale Prioritaire Soort. Hoewel zijn naam anders doet vermoeden, is het wel degelijk een vis. Om zijn overlevingskansen te vergroten, heeft men in de Laarse Beek stuwen en drempels verwijderd en vervangen door visvriendelijke trapjes. Deze kunnen de rivierdonderpad wel overbruggen om zo verder stroomopwaarts te geraken. Dat is voor de vis van levensbelang om zich voort te planten of om bij verdroging of vervuiling van de beek uit te wijken. Daarom is de Vallei van de Laarse Beek ook aangeduid als Europees Habitatrichtlijngebied. De Vlaamse Milieumaatschappij, het bekkensecretariaat en gebiedsprogramma Groen Kruis nemen tevens samen met Regionaal Landschap de Voorkempen het voortouw om de vallei van het Groot Schijn te herstellen als natuurlijke klimaatbuffer en migratiecorridor voor diersoorten.

De Schijnvallei is interessant omdat ze als 'groene vinger' van de stad Antwerpen tot in de ecoregio van de (Voor)kempen loopt. .
De regionale vereniging Natuurpunt Schijnvallei organiseert in 2025 een '1000-soortenweekend' of BioBlitz met focus op de riviervallei van het Groot Schijn.
GroenRand is zeer benieuwd welke interessante soorten tijdens het 1000-soortenweekend aan het licht zullen komen.
Hou dus alvast het weekend van 13, 14 en 15 juni vrij!
Hoofdbedoeling is om de aanwezige biodiversiteit beter in kaart te brengen door het inschakelen van het brede publiek en specialisten.
Maar ook op 5 april valt er veel te beleven. Trek uw laarzen aan en ontdek tijdens 'Expeditie Schijn' deze prachtige rivier vanaf de Halse Bossen tot aan de Rundvoort tijdens een unieke lentewandeling.

Meer over het project Vallei van het Groot Schijn kan je bekijken via dit filmpje:

Er is inderdaad al veel gebeurd en er staat nog veel in de steigers. Wat zijn de toekomstplannen voor 2025?
Dirk Weyler: GroenRand heeft voldoende 'reclame' gemaakt, daarom stoppen we met promotieacties. Het project en de doelstellingen zijn bekend. We blijven echter toezien dat het project door de overheid praktisch wordt uitgewerkt. Gezien de Antitankgracht dé drager is van de klimaatgordel - inclusief de beekvalleien - en de gehele bosgordel rond Antwerpen, verdient dit de aanbeveling om gedetailleerder, diepgaander en nauwgezetter in te zoomen op knelpunten en opportuniteiten. Het klimaatgordelprogramma zal uit verschillende concrete elementen moeten bestaan, variërend van beleidsinstrumenten, engagementen tot coalitievorming en samenwerking, financiering, detailonderzoeken tot concrete projecten en acties. De elementen die deel uitmaken van het programma voor de klimaatgordel zullen deel uitmaken van het voorkeursbesluit en gefinancierd en uitgevoerd worden via het complex project. Het is belangrijk dat een aantal algemeenheden worden geconcretiseerd en beter uitgewerkt, en dat er uiteraard ook geld wordt voorzien om de projecten verder uit te voeren.
Wenst je meer te weten te komen over de Antitankgracht en omgeving? Kijk en geniet:




op
Labels:
Locatie: 2980 Zoersel, Belgium

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Abonneren op: Reacties posten (Atom)