GroenRand stelt vast dat Vlaanderen steeds meer volgebouwd raakt

GroenRand constateert dat Vlaanderen steeds verder volgebouwd wordt

                                                                                                          © Yves Adams
INBO lanceert ‘Bebouwde percelen’ als experimentele indicator.

Deze indicator toont de groei van de oppervlakte bebouwde percelen in Vlaanderen, uitgedrukt in hectare per dag. De indicator dekt niet volledig het begrip ‘ruimtebeslag’ dat in het Vlaamse omgevingsbeleid wordt gehanteerd. Ruimtebeslag bevat bijvoorbeeld ook onbebouwde terreinen, wegen en spoorwegen (Vlaamse Regering 2018). Bebouwde percelen zijn wel de grootste component van het ruimtebeslag (Poelmans, Janssen, en Hambsch 2022).

Ze zijn ook de belangrijkste oorzaak van de groei ervan, onder andere door de toename van huizen en tuinen en van landbouwgebouwen en -infrastructuur.

In 2023 vond de verharding plaats met een snelheid van 4,5 hectare per dag, wat leidde tot een afname van de open ruimte in Vlaanderen. Een toename van bebouwde percelen leidt ook tot meer fragmentatie van natuur-, bos- en landbouwgebieden. Bovendien heeft onderzoek aangetoond dat de groei van de oppervlakte van bebouwde percelen in de afgelopen 20 jaar enigszins is vertraagd. Aan het begin van de jaren 2000 werd er nog 6 tot 7 hectare per dag gebouwd. Gedurende de jaren 1980-1990 nam de oppervlakte van bebouwde percelen toe met een tempo van meer dan 10 hectare per dag. In de tweede helft van de jaren '90 nam dit tempo aanzienlijk af. In de periode 2001-2009 groeide de oppervlakte van bebouwde percelen nog steeds met 6 tot 7 hectare per dag.

Na 2009 daalde de groei van de oppervlakte bebouwde percelen geleidelijk verder tot 4,5 ha/dag

De significante toename van bebouwde percelen in 2018 kan gedeeltelijk worden toegeschreven aan een wijziging in de methode voor het verzamelen van gegevens, waarbij de oppervlakte van de zeedijken in de tien Vlaamse kustgemeenten werd meegerekend. Bovendien was er een toename in het gebruik van ruimte voor huisvesting, kort na de aankondiging van de bouwshift.
De recente fluctuaties (2019-2021) kunnen verband houden met de COVID-pandemie (verminderde bouwactiviteit in 2020), maar zijn vooral toe te schrijven aan de ontwikkeling van de langetermijnrente.
Deze rente beïnvloedt de kosten van woonkredieten en heeft daardoor invloed op de vraag naar bouwvergunningen en de groei van bebouwde percelen.
De historisch lage langetermijnrente in 2020 en 2021 ging samen met een toename in de bouwvergunningen (STATBEL 2024).
In 2022 en 2023 steeg de langetermijnrente, werden de woonkredieten duurder en daalde het aantal bouwvergunningen opnieuw. 

De Vlaamse Regering Jambon wou het bijkomend ruimtebeslag tegen 2040 terugbrengen tot 0 ha/dag (Demir 2019; Vlaamse Regering 2019).
De regering Diependaele bevestigt die langetermijndoelstelling (Vlaamse Regering 2024).
De Strategische visie Beleidsplan Ruimte Vlaanderen en de Beleidsnota Omgeving 2024-2029 stellen tegen 2025 een daling tot 3 ha/dag voorop (Vlaamse Regering 2018; Brouns 2024).

Bron: eigen redactie - INBO