zaterdag 21 december 2024

Het verhaal waarom het het project rond de Kalmthoutse Heide geen Nationaal park werd

Het verhaal waarom het het project rond de Kalmthoutse Heide geen Nationaal Park werd. Hoe gaat het verder? En wat zijn de gevolgen?

Een Nationaal Park Vlaanderen (hier ook kortweg ‘Nationaal Park’ genoemd) is een erkend, geografisch afgebakend gebied van voldoende grote omvang (10.000 ha) met een uitzonderlijke natuurwaarde en een internationale uitstraling.
Het beheer is gericht op het bereiken van een duurzame bescherming en ontwikkeling van landschapsecologische processen en de bijhorende ecosystemen, habitats en soorten, samen met de gebiedscoalitie. Het unieke natuurlijke milieu, landschap en erfgoed bieden mogelijkheden tot toeristisch recreatieve ontwikkeling en promotie, wel steeds binnen de draagkracht van de natuur en haar omgeving.
Geniet van dit filmpje:

De natuur in Vlaanderen is schaars en versnipperd

Er is nog een lange weg te gaan om onze Europese natuurdoelen in het Natura 2000-netwerk te bereiken.
De klimaatverandering zet de natuur verder onder druk.
Met de Nationale Parken zorgen de gebiedscoalities, samen met de bovenlokale partners, voor het versterken en verbinden van de natuurgebieden. Plant- en diersoorten krijgen zo letterlijk en figuurlijk meer ademruimte. Daarnaast zorgt de natuur o.a. voor wateropslag, koolstofopslag, zuivere lucht en zuiver water, verkoeling en biodiversiteit. Er is veel aandacht voor recreatie op plekken die minder kwetsbaar zijn. Zo kan iedereen genieten van de Nationale Parken.

Erkenning van Nationale Parken

Vlaams Minister van Omgeving Zuhal Demir lanceerde op 19 april 2021 een oproep voor kandidaat Nationale Parken Vlaanderen en Landschapsparken.
Kandidaten konden tot 15 september 2021 een parknota indienen. Tien gebiedscoalities dienden een kandidatuur in voor erkenning tot Nationaal Park Vlaanderen en dertien voor erkenning tot Landschapspark.
Begin 2022 werden zes kandidaten geselecteerd voor het verdere traject van Nationale Parken: Bosland, Brabantse Wouden, Hoge Kempen, Kalmthoutse Heide, Scheldevallei en Taxandria. Uiteindelijk hebben op 31 mei 2023 vijf kandidaten hun masterplan en operationeel plan ingediend.

De plannen van de kandidaat Nationale Parken werden beoordeeld door een commissie van experten uit binnen- en buitenland onder leiding van dhr. Geert Noels. Hun advies werd voorgelegd aan de Vlaamse Regering, die op 13 oktober 2023 vier Nationale Parken erkende, namelijk Bosland, Brabantse Wouden, Hoge Kempen en Scheldevallei. Vier unieke parken met zeer verschillende natuurtypes en belevingswaarden.

Na grondige overwegingen heeft de Bijzondere Commissie Kalmthoutse Heide besloten om niet deel te nemen aan de kandidaatstelling voor het Nationaal Park Vlaanderen

Het voorbereidend werk en de vele gesprekken hebben geresulteerd in een gezamenlijke visie in de vorm van een Masterplan, dat perspectief biedt voor de komende 24 jaar.
Er wordt gestreefd om met dit document als basis te blijven samenwerken aan doelstellingen rond natuur, recreatie, landschap en educatie om dit waardevolle natuurproject te blijven koesteren. 


In het Masterplan heeft het Grenspark samen met partners de natuur op de eerste plaats gezet en als afgeleide daarvan de andere elementen, zoals recreatie, uitgewerkt.
Het Masterplan weerspiegelt een grensoverschrijdende visie die rekening houdt met beleidskaders aan beide zijden van de grens en biedt mogelijkheden voor uitbreiding en ambities in zowel als Nederland.
In dit kader vond een uitgebreid participatieproces plaats, met drie werksessies waarin GroenRand betrokken was. 
Tijdens de ontwikkeling van het Masterplan ontstonden belangrijke discussies met private eigenaren en de landbouwsector.
Ondanks de bevestiging dat er geen negatieve juridische gevolgen voor landbouwers en particulieren te vrezen waren, uitten zij hun bezorgdheid over het beleidskader dat door de Vlaamse Overheid was uitgetekend.
Dit leidde tot een beslissing van de Bijzondere Commissie om geen kandidatuur in te dienen als Nationaal Park Vlaanderen, vanwege het protest van deze groepen.
Desondanks heeft het proces geleid tot een versterkte interesse in samenwerking vanuit lokale beheerders en omliggende gemeenten.
Het Masterplan dient als een robuuste basis voor toekomstige samenwerking binnen het Grenspark, zowel intern als met nieuwe partners.
Omdat de status van Nationaal Park niet werd ingediend, mist het project helaas veel budget om de natuur te versterken.

Oprichting IVZW

In 2023 heeft Grenspark Kalmthoutse Heide aanzienlijke vooruitgang geboekt in de herstructurering van haar bestuur, met name in de verkenning en implementatie van een nieuwe rechtsvorm als een Internationale Vereniging Zonder Winstoogmerk (IVZW).
Het proces omvatte een grondige beoordeling van geschikte juridische structuren, wat leidde tot de keuze voor de IVZW vanwege haar internationale reikwijdte en flexibiliteit.
Om de IVZW concreet in te vullen is sinds augustus 2023 een expertgroep samengeroepen met vertegenwoordiging vanuit de partners.
Belangrijke discussies gingen over het organisatieontwerp, de balans in vertegenwoordiging en besluitvormingsprocessen, om ervoor te zorgen dat de diverse belangen van stakeholders, waaronder publieke, private en niet-gouvernementele entiteiten, werden overwogen.
Deze herstructurering is gericht op het verbeteren van samenwerking, efficiëntie in besluitvorming en de capaciteit van het park om effectief en efficiënt samen te werken aan het beschermen en verbeteren van de natuurkwaliteit.
De expertgroep is vijf keer samengekomen onder begeleiding van de Universiteit Maastricht – ITEM, met specialisatie in samenwerking over landsgrenzen heen.
Maar het blijft rommelen rond de oprichting van deze IVZW, de partners kunnen geen overeenstemming bereiken en de discussies blijven aanslepen.
Hopelijk zal 2025 tot oplossingen leiden.

Financiering

De werking van het Grenspark blijft in grote mate afhankelijk van de financiering van de Vlaamse Overheid.
Daarnaast zijn er de bijdragen van partners die jaarlijks voor financiering zorgen.
Gezien het project Kalmthoutse Heide geen Nationale-parkstatus heeft, is het afhankelijk van projectsubsidies.
Het is voor GroenRand van belang dat er een meerjarenplan wordt opgesteld waarbij de nodige fondsen worden voorzien voor de Hesselteer-studie (verbinding Schietvelden), de versterking en het herstel van de Antitankgracht (waterkwaliteit, voortzetting van het landschapsbeheerplan en het openen van gedempte gedeelten-Schildestrand), en de financiering voor het aanpakken van de prioritaire knelpunten via een ontsnipperingsplan.

Binnen het soortenbeschermingsprogramma Otter moet een budgettair en technisch goed uitgewerkt ontsnipperingsplan worden opgesteld voor de ecologische verbindingen tussen de reeds beschermde gebieden.
Een eerste goede stap in de juiste richting had het Strategisch Project 'De Antwerpse Rand Verbindt' kunnen zijn.
Hoewel iedereen het eens was en de jury positief oordeelde, viel dit Strategisch Project naast de prijzen en werd er geen budget voorzien.


Waarom zijn de Schietvelden en de Antitankgracht belangrijke elementen?

Kaart van het Masterplan met aanduiding van de vijf deelgebieden van het Nationaal Park

Het Nationaal Park vertrekt vanuit de contour van het bestaande Grenspark Kalmthoutse Heide en voegt hieraan Natura 2000-gebieden toe, zowel aan de noordzijde (Brabantse Wal en Markiezaatsmeer) als aan de zuidzijde (militaire schietvelden en andere gebieden rondom de Antitankgracht). Aan Nederlandse kant worden ook de gebieden van het Natuurnetwerk Brabant en Brabants Landschap mee opgenomen, allemaal ruimtelijk kwetsbare gebieden. Het Masterplan biedt de unieke kans om de belangrijke laatste grote heidegebieden en bossen ten noorden van Antwerpen – de Kalmthoutse Heide, de Brabantse Wal, het Groot en het Klein Schietveld – zijnde Natura 2000-gebieden, samen te brengen en het geheel ecologisch te versterken en verder te ontwikkelen. De twee militaire domeinen Klein en Groot Schietveld ten oosten van de Kalmthoutse Heide verhullen grote en goed bewaarde heidegebieden. De natte heide die er voor komt, is bij de best bewaarde in Vlaanderen en is dan ook van bijzondere waarde voor soorten als de adder en het heideblauwtje. Via deelruimte Antitankgracht worden deze waardevolle natuurkernen verbonden met de Kalmthoutse Heide tot een samenhangend geheel.


Ten zuiden van de Kalmthoutse Heide kleuren dus verschillende kleinere natuurgebieden het landschap groen. Ze zijn met elkaar verbonden door de Antitankgracht, die niet alleen een belangrijke ecologische corridor vormt, maar ook een niet te onderschatten erfgoedwaarde heeft. De waardevolle natuur in het gebied wordt vandaag nog versnipperd door verschillende drukke wegen, de spoorweg, woonparken en landbouwgebieden. Het Regionaal Landschap De Voorkempen voert al vele projecten uit om de connectiviteit en natuurwaarde te verhogen. GroenRand ondersteunt deze projecten en biedt advies. De Antitankgracht heeft het potentieel om uit te groeien tot een onthaalpoort voor Antwerpenaren en Kempenaars. Bestaande bossen en vooral ook de Laarse beek en de Kaartse beek verbinden de Antitankgracht met onder meer het Peerdsbos, de Brusselse bossen en aanliggende natuurgebieden. GroenRand was diep teleurgesteld toen bleek dat er geen financiering voorzien was via het Strategisch project 'De Antwerpse Rand Verbindt'. Om het belang van de Schietvelden, Antitankgracht en het ontsnipperingsplan (SBP otter) te benadrukken, schreef GroenRand onlangs een brief naar minister Jo Brouns:
Op zoek naar goede voornemens voor 2025? We hebben een idee!

GroenRand bestaat nu 8,5 jaar en heeft veel sympathie van haar leden gekregen.
Helaas, zoals bij veel verenigingen, hebben we nood aan mensen die het project actief ondersteunen door zich mee op het terrein in te zetten.
Een voornemen voor 2025 zou kunnen zijn om ons te ondersteunen door bijvoorbeeld onze Facebookpagina vaker te liken, of deel te nemen aan onze organisatiestructuur door wandelingen te organiseren of creatieve ideeën aan te dragen om ons project onder de aandacht te brengen.
Wij kijken ernaar uit om naar uw creatieve voorstellen te luisteren.
U kan een chatbericht sturen naar onze Facebookpagina:

Kom meer te weten over onze doelstellingen:

Bron: eigen redactie, Masterplan, ANB

op
Labels: ,

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Abonneren op: Reacties posten (Atom)