Een gesprek over natuurherstel met Dirk Weyler

Een gesprek over natuurherstel met Dirk Weyler

Met het naderende Vlaamse Regeerakkoord, waarin het stikstofdossier een sleutelrol speelt, rijst de vraag naar jouw benadering van deze kwestie. Wat is jouw exacte standpunt hieromtrent?

Dirk Weyler: Het stikstofdossier in Vlaanderen is bijzonder ingewikkeld, wat maakt dat GroenRand zich er niet mee inlaat.
De emissies overschrijden de Europese normen, en de maatregelen om ze te verlagen zijn politiek gevoelig, vooral in de landbouwsector.
Dit heeft geleid tot protesten van Vlaamse boeren en politieke debatten over het verminderen van de uitstoot.
In vergelijking met andere sectoren die al strengere regelgeving en technologische innovaties hebben doorgevoerd, zou de landbouwsector achterblijven met het verminderen van schadelijke stikstofemissies.
Met onze huidige kennis is het onmogelijk om te bepalen in hoeverre dit overeenkomt met de realiteit.
Boeren voelen zich dan weer vaak het doelwit, terwijl ze van mening zijn dat de industrie en transportsector te gemakkelijk wegkomen.
Landbouwers bepleiten een eerlijke verdeling van de verantwoordelijkheden en een alomvattende aanpak die alle sectoren betrekt.
We nemen afstand van deze uiteenlopende standpunten vanwege de complexiteit van het dossier. 
GroenRand kan hier geen mening over geven, aangezien het buiten onze expertise ligt.

Waarop is jullie focus dan wel gericht?

Dirk Weyler: Onze focus is hoofdzakelijk gericht op het herstellen en verbinden van natuurlijke habitats.
We hopen dat dit onafhankelijk van het stikstofdossier kan worden gezien, zodat een serene dialoog met de landbouwsector mogelijk is.
Na een uitvoerig proces werd de natuurherstelwet op 17 juni goedgekeurd tijdens het Belgisch voorzitterschap.
Deze wet maakt deel uit van de doelstellingen van de Green Deal.
De EU-biodiversiteitsstrategie voor 2030 is essentieel voor het behoud van de natuur en speelt een sleutelrol in de Europese Green Deal.

                                                          © Tim Dirven

Waarom is deze wet voor jullie zo belangrijk?

Dirk Weyler: De Europese Natuurherstelwet biedt de meest significante mogelijkheid voor natuurherstel in dertig jaar tijd.
De wet is essentieel voor het aanpakken van klimaatverandering en de biodiversiteitscrisis, en daarmee voor de toekomst van alle flora, fauna en mensen in Europa.
De natuurherstelwet heeft juridische implicaties.
Lidstaten moeten actieve herstelacties ondernemen, niet alleen in natuurgebieden maar ook in stedelijke omgevingen, landbouwgebieden en langs rivieren.
De Natuurherstelwet heeft als doel de natuurlijke achteruitgang in Vlaanderen tegen te gaan.
Deze wet legt juridisch bindende doelstellingen vast voor het herstel van ecosystemen, met de ambitie om 30% te herstellen tegen 2030 en 90% tegen 2050.
Steden moeten vergroenen, rivieren vrij stromen, en de biodiversiteit in landbouwgebieden en bossen moet versterkt worden.

                                                                                                             © Tim Dirven

Welke impact zal deze wet hebben op Vlaanderen? En waarom is er zoveel interesse bij GroenRand?

Dirk Weyler: De Natuurherstelwet heeft voor Vlaanderen als gevolg dat er binnen twee jaar na goedkeuring een nationaal herstelplan opgesteld moet worden.
Dit draagt bij aan de klimaatdoelstellingen door CO2-opslag en biedt bescherming tegen klimaatverandering, wat cruciaal is voor burgers, boeren en bedrijven.
De wetgeving focust op het versterken van de inspanningen voor het herstel en versterken van ecologische corridors, niet alleen binnen natuurgebieden, maar ook in stedelijke omgevingen, op landbouwgronden en langs waterlopen.
GroenRand heeft vooral interesse hierin omdat het aansluit bij haar doelstellingen.
Groenblauwe corridors zijn essentieel voor ecologisch herstel omdat ze connecties vormen tussen verschillende habitats.
Dit bevordert de biodiversiteit en stelt flora en fauna in staat om te migreren en genetische diversiteit te behouden.

                                                                                          © Tim Dirven

Dit zal ongetwijfeld invloed hebben op de landbouwers en de vraag is of dit binnen hun verdienmodel zal passen?

Dirk Weyler: Boeren hebben de mogelijkheid om verschillende maatregelen te nemen, zoals het omvormen van weilanden tot kruidenrijk grasland, het herstellen van poelen, het aanleggen van bloemrijke akkerranden, en het planten van houtwallen, hagen, en fruit- en notenbomen op hun land.
Deze initiatieven verbeteren niet alleen de natuurlijke habitat, maar kunnen ook de landbouwproductie stimuleren door het aantrekken van bestuivers en het bieden van natuurlijke plaagbestrijding.
In Vlaanderen bestaan er fondsen die landbouwers financieel ondersteunen wanneer zij bijdragen aan natuurbehoud.
Landbouwers kunnen bijvoorbeeld een vergoeding krijgen voor natuurondersteuning door beheerovereenkomsten met de Vlaamse Landmaatschappij, of steun voor niet-productieve investeringen in de aanleg van kleine landschapselementen, waterbeheer en erosiebestrijding. 
Het Vlaams Landbouwinvesteringsfonds (VLIF) verleent ook steun voor investeringen die leiden tot efficiënter energie- en watergebruik, verbeterde luchtkwaliteit, en een hogere kwaliteit en veerkracht van de landbouw.

                                                                                © Tim Dirven

Je zegt dat er een Europese stimulans zal komen, zou u dat kunnen toelichten?

Dirk Weyler: Toekomstige Europese initiatieven zullen landbouwers eveneens ondersteunen in hun streven naar betere biodiversiteit.
Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) legt voor de periode 2023-2027 een sterke nadruk op duurzaamheid en zal een essentieel instrument zijn om de doelstellingen van de Europese Green Deal te bereiken, inclusief de strategie 'van boer tot bord' en de strategie voor biodiversiteit.
Daarnaast is de Europese Commissie een strategische dialoog gestart over de toekomst van de landbouw in de EU, gericht op het ondersteunen van landbouwers en het aanpassen van het landbouwbeleid aan hun behoeften, met bijzondere aandacht voor duurzaamheid en veerkracht.
Dit betekent dat natuurlijke processen worden geïntegreerd in de bedrijfsvoering om de kwaliteit van de bodem en het water te verbeteren en de biodiversiteit op en rond de boerderij te verhogen.

Ondanks de vakantieperiode heb je intensief gewerkt om de Vlaamse parken weer in het regeerakkoord te krijgen en burgemeesters te overtuigen van het belang om draagvlak te vinden voor deze parken.

Dirk Weyler: Ook tijdens de vakantieperiode is er inderdaad hard gewerkt om de Vlaamse parken opnieuw in het regeerakkoord te integreren. In een open brief aan de betreffende burgemeester werd tevens het belang van Vlaamse parken voor het stimuleren van samenwerking op het gebied van biodiversiteit benadrukt.

Het voorstel beoogt een heropening van de dialoog, onbevooroordeeld en gefundeerd op juiste feiten, eventueel met de ondersteuning van een bemiddelaar.

N-VA, CD&V en Vooruit hebben afgelopen nacht een principieel akkoord bereikt over de begroting van de toekomstige Vlaamse regering, een belangrijke stap richting een definitief regeerakkoord. De partijen streven ernaar om volgende week tot een overeenkomst te komen. Verwacht wordt dat het akkoord significante elementen voor GroenRand en de natuur zal omvatten. Vele beschermde Natura 2000-gebieden zijn al verbonden door natuurlijke en semi-natuurlijke landschappen die onmisbare ecosysteemdiensten leveren, zoals bestuiving, overstromingsbeheersing en recreatie. Deze gebieden zijn eveneens essentieel in de strijd tegen klimaatverandering en het verkleinen van het risico op natuurrampen. Onderzoek toont aan dat natuur effectiever beschermd wordt binnen een netwerk dat een groot gebied bestrijkt, waardoor belangrijke diensten worden geleverd die de druk op ecosystemen verminderen. Het verbeteren van de connectiviteit van dit netwerk draagt bij aan betere leefomstandigheden voor habitats en gaat de afname van biodiversiteit tegen.

Maatregelen die zich alleen op natuurgebieden richten, volstaan dus niet meer voor natuurbehoud?

Dirk Weyler: Dat is inderdaad zo, er is meer nodig. Daarom richt het Europese natuurbeleid zich steeds meer op de omgeving van deze gebieden. GroenRand blijft consequent tot vervelens toe benadrukken dat de ontwikkeling van Vlaamse parken sterk samenhangt met de belangrijke veranderingen in het Europese natuur- en landschapsbeleid. Onze natuurvereniging zal niet ophouden te onderstrepen dat de ontwikkeling van Vlaamse parken kan leiden tot de vorming van kwalitatief uitmuntende, veerkrachtige natuurgebieden die naadloos opgaan in een landschapsecologisch netwerk. 'Robuust' duidt op grote, samenhangende gebieden van natuur en landschap die zowel intern als met hun omgeving verbonden zijn, waardoor de dynamiek en veerkracht van natuurlijke processen toenemen. Het is belangrijk om te benadrukken dat particuliere eigenaren en boeren die zich willen inzetten binnen de grenzen van Nationaal park Kalmthoutse Heide en willen bijdragen aan de doelstellingen van het masterplan, dit uitsluitend op vrijwillige basis doen. De uitbreiding van het park van 6000 naar 14.000 hectare heeft dus geen effect op de landbouwers en grondeigenaren. 
Parallel aan het Masterplanproces, en als antwoord op de zorgen van landbouwers en privé-eigenaars, werd er besloten om een nieuwe structuur te creëren binnen een Internationale Vereniging Zonder Winstoogmerk (ivzw). Gestart in 2023 en voortgezet in 2024, streeft dit initiatief ernaar een transparante en inclusieve structuur op te zetten waarin alle stakeholders zich adequaat gerepresenteerd voelen, en die ook dient als een stevige basis voor samenwerking met huidige en toekomstige partners. Door voortdurende spanningen krijgt dit initiatief momenteel weinig kans om te slagen. Daarom roepen we op tot het bereiken van een overeenkomst, aangezien de natuur met spoed om oplossingen vraagt. De biodiversiteitscrisis is een van de grootste uitdagingen voor Europa. Het aanpakken van het verlies van habitats en soorten is cruciaal.

Er zijn dus belangrijkere dingen?

Dirk Weyler: Er zijn inderdaad belangrijkere zaken!
'Nature-based Solutions' winnen aan populariteit.
Steeds meer organisaties gebruiken natuurlijke elementen om de gevolgen van klimaatverandering, zoals hittegolven en wateroverlast, te bestrijden.
Ook gemeenten zien het potentieel van natuur om de leefomgeving gezonder, aantrekkelijker en bestand tegen het klimaat te maken.
Denk bijvoorbeeld aan het aanleggen van groene zones met bomen en struiken voor extra koelte, of ander groenbeheer dat de bodemstructuur verbetert en de waterafvoer bevordert.

Nature-based Solutions bieden tal van voordelen en de Vlaamse parken kunnen hier een rol in spelen.
Het instrument Nationaal park biedt financiële middelen voor het opzetten van een samenwerkingsmodel, wat we moeten benutten om de biodiversiteit en de 'natuurlijke oplossingen' te versterken.

Het Masterplan bestrijkt hierbij een breed scala aan doelstellingen, inclusief natuurbehoud, biodiversiteitsherstel, landschapsbeheer, toerisme, recreatie, educatie en onderzoek.
Het biedt tevens een kader voor nieuwe bestuurlijke structuren, essentieel voor de duurzame toekomst van het Grenspark Kalmthoutse Heide.

Het operationele plan presenteert een overzicht van de strategische en operationele doelen waarop het Grenspark, samen met zijn partners, zich de komende zes jaar kan richten.

De oprichting van een Nationaal Park creëert tevens een unieke mogelijkheid om de belangrijke, laatste grote heidegebieden en bossen ten noorden van Antwerpen – de Kalmthoutse Heide, de Brabantse Wal, en zowel het Groot als Klein Schietveld, alle Natura 2000-gebieden – te verenigen, ecologisch te versterken en verder te ontwikkelen.

Het is opmerkelijk dat iedereen zich achter dit Operationeel- en Masterplan schaart, wat suggereert dat de tegenstand voornamelijk gebaseerd is op emotionele, niet-objectieve argumenten.
De oprichting van het Nationaal park is haalbaar door gebruik te maken van bestaande domeinen met een groene functie en bestemming, waar al decennialang de focus ligt op natuur en natuurontwikkeling.
Een verbeterde samenwerking leidt eenvoudigweg tot een rijkere biodiversiteit.
Ik snap eigenlijk niet wat het probleem is.

We moeten de realiteit onder ogen zien: de biodiversiteit staat momenteel op een laag pitje, en er bestaat een risico dat we deze situatie als normaal gaan beschouwen. Dit zou verontrustend zijn. Echter, er zijn bemoedigende tekenen. Soorten zoals de bever, de boommarter en de otter maken een comeback, en de achteruitgang van de biodiversiteit in Vlaanderen is vertraagd. Het is zeker nog niet te laat voor een ommekeer, op voorwaarde dat we onze relatie met de natuur snel en ingrijpend herzien, en dat we elkaar niet als vijanden maar als partners beschouwen. Samenwerken is hierbij het sleutelwoord.