Onze GroenRand-natuur: het Vliegveld Malle is een bijzonder waardevol gebied
Foto's zijn van Els De Backer, Jos Jansen, Frank Vermeiren en Rodrik Steverlynck /cartoons zijn va Gie Campo- Zij werken mee aan het 'Onze GroenRand-natuur'-project.
Deel 3
Situering vanuit de Antitankgracht
In 2019
maakte de Vlaamse regering al een gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan
‘omgeving vliegveld Malle’ op.
Het was al lang geweten dat het Belgisch leger het voormalig NAVO-vliegveld
wilde verkopen.
GroenRand was bezorgd over de herbestemming.
Doemscenario’s zoals de verhuizing van het vliegveld van Deurne naar Oostmalle
doken op.
Het hele plangebied is meer dan 600 ha groot.
Het duidt deze grote aaneengesloten open ruimte aan als ‘erfgoedlandschap’ en
zet in op het behoud van de aanwezige landschaps- en erfgoedwaarden.
Het gaat om drie aangrenzende gebieden uit de vastgestelde landschapsatlas: het bos- en landbouwgebied ‘Herenbos, Heihuizen en Zalfen’, het natuurgebied ‘Zalfens Gebroekt’ en de bossen rond het ‘domein Blommerschot en Beulkbeemden’.
De geschiedenis van ’s Herenbos is verbonden met de ontwikkeling van het aanpalende kasteeldomein de Renesse, aansluitend bij het dorpscentrum van Oostmalle.
© Rodrik Steverlynck - Blommerschot
De ankerplaats Domein Blommerschot en Beulkbeemden is samengevat te omschrijven
als een centraal gelegen bosgebied, het noordoost-zuidwest georiënteerde
vliegveld en de landbouwenclave van Blommerschot, geflankeerd door een kleinschalig
valleilandschap in het oosten (vallei van de Visbeek of Delfte Beek).
De ankerplaats 'Het Zalfens Gebroekt' is een uitgestrekt moerassig gebied met een centraal gelegen bos omgeven door een kleinschalig landbouwgebied rijk aan opgaande landschapselementen.
Vanuit het Vrieselhof en het Zoerselbos kan een belangrijke potentiële natuurverbinding gerealiseerd worden
met natuurgebied 'Vliegveld Malle' (200 ha) en het erfgoedlandschap 'Herenbos,
Heihuizen en Zalfen', het natuurgebied 'Zalfens Gebroekt' en de bossen rond het
'domein Blommerschot en Beulkbeemden' (600 ha).
Het
Vliegveld van Malle is een uitzonderlijk waardevol gebied.
Sinds juni 2022 is het Agentschap voor Natuur en Bos eigenaar van ongeveer 170
hectare van het voormalig militair vliegveld in Malle.
Pidpa is eigenaar van de overige 42 hectare.
Het Vliegveld van Malle geniet een internationale bescherming als Natura 2000-gebied.
Natuur en Bos is meer dan 40 jaar betrokken bij het beheer van het Vliegveld.
Oorspronkelijk betrof de samenwerking vooral het beheer van bos.
Dit breidde uit met de heide en landduinen van bijna het volledige terrein.
Deze samenwerking met Defensie leidde tot belangrijke resultaten.
Door een gericht beheer keerde onder andere de nachtzwaluw terug als broedvogel en wordt er volop ingezet op de terugkeer van de sterk bedreigde heivlinder.
Sinds
begin dit jaar heeft ook Natuurpunt een gedeelte van Vliegveld Malle in beheer.
Het terrein sluit aan bij Blommerschot en vormt een uitbreiding van het
natuurgebied in de vallei van De Delfte Beek.
De komende maanden en jaren zullen tal van herstel- en inrichtingswerken
uitgevoerd worden om het gebied ook in de praktijk om te vormen tot een volwaardig
natuurgebied.
Vandaag
de dag is het heidelandschap rond het
vliegveld nog slechts een factie van de historische Zalfense heide, maar
ondanks de gereduceerde oppervlakte en de gedaanteverwisselingen van het
landschap doorheen de tijd, hebben heel wat typische en vaak zeldzame of
bedreigde heidesoorten hier toch kunnen standhouden (of zijn teruggekeerd).
Een greep uit de vele typische heidesoorten die vandaag voorkomen in het
gebied: nachtzwaluw, boomleeuwerik, veldkrekel, blauwvleugelsprinkhaan,
venwitsnuitlibel, duinwolfspin, heidelieveheersbeestjes, hoornaarroofvlieg…
Het vliegveld Malle vormde jarenlang een geïsoleerde vindplaats van deze bedreigde vlinder, ver weg van andere populaties.
Een Vlaams soortenbeschermingsprogramma moet nu redding brengen en hierin is voorzien om de soort ook opnieuw te herintroduceren in Malle.
Hopelijk wordt de heidevlinder zo binnen enkele jaren opnieuw een boegbeeld voor de unieke biodiversiteit van dit gebied.
15 ha onnodige verharding zal verdwijnen.
Een groot deel van de landingsbaan
zal afgebroken worden, samen met een aantal oude loodsen.
De focus van beheer zal liggen op het verdere herstel en ontwikkeling van de
waardevolle heidebiotopen, duingraslanden en heischrale graslanden (maaien,
begrazing, plaggen, chopperen) + exotenbeheer.
Bemesting wordt stopgezet en maaibeheer moet de bodem verschralen.
Tevens wordt de focus gezet op vernattingsprojecten: broekbosherstel,
veenherstel, waterinfiltratie...
Bijzondere aantrekkingskracht voor vogels
Vogelaars
uit de regio weten het al langer: het vliegveld van Malle oefent een bijzondere
aantrekkingskracht uit op vogels.
Het heidelandschap met een mozaïek van schrale graslanden, open zandgronden en
droge heidevegetaties vormt een aantrekkelijk biotoop voor tal van zeldzame
broedvogels.
Wellicht de meest kenmerkende bewoner van de Zalfense heide is de
boomleeuwerik.
Deze goed gecamoufleerde heidebewoner scharrelt graag rond op de schaars
begroeide zandige bodems.
Boomleeuwerik © Jos JansensDeze soort broedt ook in het landbouwgebied zolang er voldoende kleine landschapselementen zijn.
De zeldzame nachtzwaluw heeft sinds het begin van deze eeuw een spectaculaire en succesvolle comeback gemaakt.
De soort houdt vooral van heide met verspreide dennen waaruit hij in de schemering zijn mysterieuze geratel laat horen.
Een andere typische soort die hier hoge dichtheden haalt, is de boompieper.
Deze soort prefereert kleine ijle loofbosjes in de heide en vertoeft graag in overgangsgebiedjes naar het bos.
Rond de eeuwwisseling was de soort nagenoeg verdwenen als broedvogel uit Vlaanderen.
De voorbije jaren waren er reeds broedgevallen in de Visbeekvallei en op het Vliegveld Malle.
Minder verwacht was een broedgeval van Orpheusspotvogel.
Doortrekkers
Zo vormen de duingraslanden met korte vegetatie het favoriete foerageergebied voor de tapuit.
Nog zo'n Vliegveld-specialiteit is de draaihals.
Een zeldzame soort die hier jaarlijks op het winterse heidetoneel verschijnt is de klapekster.
Deze opvallende soort met bandietenmasker is niet zo moeilijk te spotten.
De meanderingswerken wil het water vertraagd afvoeren.
Dat moet toelaten dat de grondwaterpeilen in het valleigebied opnieuw kunnen verhogen zodat de verdroging van het aanwezige valleibos wordt tegengegaan.
Op verschillende plaatsen wordt dood hout op de beekbodem geplaatst.
Hopelijk kan in de toekomst de beekprik en kleine modderkruiper terug gekoloniseerd worden.
 | Natuurvereniging GroenRand toont vanaf 1 november foto’s van de fauna en flora die de Voorkempen rijk is. Elf fotografen brengen dit in beeld. “Van natuur genieten moet aanzetten tot meer begrip voor behoud”, hoopt de vereniging. www.gva.be |
 | De natuur in de Voorkempen is een ware parel om te aanschouwen, te ervaren en in te wandelen. Naast www.noordernieuws.be |
Geen opmerkingen:
Een reactie posten