Verder werken aan een nationaal park Grenspark Kalmthoutse Heide

 Verder werken aan een nationaal park Grenspark Kalmthoutse Heide

Vlaams Minister van Omgeving Zuhal Demir lanceerde op 19 april 2021 een oproep voor kandidaat Nationale Parken Vlaanderen en Landschapsparken.
Kandidaten konden tot 15 september 2021 een parknota indienen.
Tien gebiedscoalities dienden een kandidatuur in voor erkenning tot Nationaal Park Vlaanderen en dertien voor erkenning tot Landschapspark.
Begin 2022 werden zes kandidaten geselecteerd voor het verdere traject van Nationale Parken: Bosland, Brabantse Wouden, Hoge Kempen, Kalmthoutse Heide, Scheldevallei en Taxandria.
Uiteindelijk hebben op 31 mei 2023 vijf kandidaten hun masterplan en operationeel plan ingediend.

De plannen van de kandidaat Nationale Parken werden beoordeeld door een commissie van experten uit binnen- en buitenland onder leiding van dhr. Geert Noels.
Hun advies werd voorgelegd aan de Vlaamse Regering, die op 13 oktober 2023 vier Nationale Parken erkende, namelijk Bosland, Brabantse Wouden, Hoge Kempen en Scheldevallei.
Vier unieke parken met zeer verschillende natuurtypes en belevingswaarden.
Vrijdag de dertiende was dus voor de Vlaamse natuur geen ongeluksdag – integendeel!
Want op 13 oktober 2023 erkende de Vlaamse regering drie nieuwe nationale parken.
Met de Hoge Kempen, Vallée de la Semois en Entre-Sambre-et-Meuse staat de teller nu op zes nationale parken in België!

In Vlaanderen is de natuur helaas erg versnipperd.
De klimaatverandering zet haar verder onder druk.
Het goede nieuws?
We kunnen onze Vlaamse natuur een handje helpen, bijvoorbeeld door nationale parken op te richten.
Nationale parken zijn grote, geografisch afgebakende gebieden met uitzonderlijke natuurwaarde en een internationale uitstraling.
Dankzij de officiële erkenning krijgen de parken middelen om natuurgebieden te versterken en met elkaar te verbinden.
En dat is goed nieuws voor de planten en dieren die er leven, want zo krijgen zij meer ademruimte.

Ook voor de mens zijn zo’n nationale parken goud waard.
Want de natuur beschermt ons tegen de gevolgen van de klimaatverandering – bijvoorbeeld door overstromingen te voorkomen en verkoeling te bieden – en boost onze gezondheid.
Wist je dat onderzoek aantoonde dat meer natuur in je buurt zorgt voor minder ziekteklachten?
Vlaanderen wordt vaak gezien als een grote stad, een grijze regio.
Maar we hebben wél veel natuur, en daar mogen we trots op zijn!
Er is natuurlijk nog werk aan de winkel.
Met de nieuwe nationale parken toont Vlaanderen ambitie voor natuurbescherming en -herstel.
De natuur zorgt o.a. voor wateropslag, koolstofopslag, zuivere lucht en zuiver water, verkoeling en biodiversiteit.

Het is een erkenning van het harde werk van een waaier aan partners en stakeholders.
Eén van de nieuwe parken is de Scheldevallei, en dat is geen toeval.
In dit uitgestrekte rivierennetwerk vloeit de Schelde samen met de Rupel, de Durme en de Dender.
Land en water zijn er vervlochten door slikken, schorren, meanders, beken, meersen en wielen.
De Scheldevallei herbergt dan ook uitzonderlijke fauna en flora, waaronder de otter!
Dat schuchtere dier maakt een voorzichtige comeback .
De otter voelt zich helemaal thuis in dit unieke natuurgebied en verplaatst zich behoedzaam richting Antitankgracht in GroenRand.

Op 17 mei 2023 vond de Bijzondere Commissie plaats van Grenspark Kalmthoutse Heide, waarin een beslissing werd genomen over de aanvraag van het label ‘Nationaal Park Vlaanderen’ bij de Vlaamse regering.
Tijdens de vergadering zijn de partners tot een akkoord gekomen om voorlopig geen label ‘Nationaal Park’ aan te vragen.
Wel is er onder de Grensparkpartners een sterke eensgezindheid over het belang van het voortbestaan van de werking en over de inhoud van het Masterplan en het Operationeel Plan die een belangrijke basis vormt voor toekomstige samenwerkingen.

Het Grenspark Kalmthoutse Heide is een uniek en grensoverschrijdend natuurgebied dat ongeveer 6000 ha omvat.
Het gebied voelt grenzeloos en eindeloos aan door de grote diversiteit in het landschap dat bestaat uit heide, vennen, bossen en landduinen.
Het Grenspark maakt als Habitat- en Vogelrichtlijngebied deel uit van het Natura 2000-netwerk dat in heel Europa de belangrijkste natuurgebieden op duurzame wijze beschermt.

Het gebied maakt aan Nederlandse zijde reeds deel uit van het Netwerk van Nationale Parken.
Natuur houdt zich niet aan grenzen.
Zoveel is duidelijk als je in het Grenspark Kalmthoutse Heide bent.
Het gebied is door de diversiteit van enorme ecologische en cultuurhistorische waarde.
Om die waarde te benadrukken, en om verder te werken aan kwalitatieve natuur en aan passende recreatie in de GroenRand-regio, had en heeft het grenspark de ambitie om Nationaal Park te worden.
Dat is nodig want veel planten en dieren vinden in Nederland en België hun laatste toevluchtsoord in natuurgebieden.
En zelfs daar zijn ze kwetsbaar.
Daarom moeten we investeren in robuuste, veerkrachtige, samenhangende en multifunctionele natuurlandschappen.

Om kans te maken op een erkenning moet het gebied over een periode van 20 jaar groeien naar een gebied van minstens 10.000 ha aan weerszijden van de landsgrens. 
Het hele gebied is rijk aan heel wat beekjes met een hoog ecologisch potentieel en antropogene waterlopen zoals de Antitankgracht en de Turfvaarten, die een grote meerwaarde bieden voor de natuur en specifiek voor de otter.

                                                                                                           © Masterplan

Dit bijzonder waardevolle complex van grensoverschrijdende natuur heeft ook een belangrijke rol te spelen in het internationale natuurnetwerk.
Door haar ligging nabij grenzen zoals de zand-klei overgang en de waterscheiding, biedt dit natuurcomplex kansen om verschillende soorten natuur met elkaar te verbinden.

Het mooie is dat het herstel kan gebeuren via andere, reeds lang aanwezige domeinen en landgoederen, met een groene invulling en bestemming, waar de aandacht voor natuur en natuurontwikkeling de laatste decennia ook sterker in beeld is gekomen, of zelfs het hoofddoel is.

                                                                                                  © Masterplan

Grote domeinen als de Bergeykse Bossen, De Inslag, De Uitlegger, het Mastenbos en het Ertbrandbos, alsook de aanliggende kleinere domeinen, maken immers deel uit van dezelfde landschappelijke drager als de grote heideterreinen: de hogere zandrug van de cuesta van de Kempen.
Die loopt aan Nederlandse zijde door op de Brabantse Wal met gebieden als Woensdrechtse Heide, Kraaienberg en Lievensberg.
Ze hebben gelijkaardige ecologische ontwikkelingspotenties gebonden aan de arme zandgronden, wat op verschillende plaatsen ook tot uiting komt (bijvoorbeeld droge heideplekken met broedende nachtzwaluw in het Mastenbos, natte heidevegetaties in De Inslag).
Een herstel van een samenhangend geheel leidt dus ook tot een duurzaam ecosysteemherstel.

                                                                                                   © Masterplan

De Antitankgracht verbindt daarbij, als een belangrijke blauwgroene rijgdraad, bijna al deze gebieden aan Vlaamse zijde.
Private eigenaars die worden betrokken in de contour van een nationaal park en bij willen dragen aan doelstellingen uit het masterplan konden dit altijd op vrijwillige basis doen.
Maar toen het masterplan werd opgesteld, waren er al de nodige scheurtjes ontstaan en hadden verschillende partijen zich al teruggetrokken, waaronder verschillende gemeenten.
Deze ambitie leidt bij sommige gemeenten en belangengroepen tot onrust.

Onrust die wij onderkennen en waar we zorg voor hebben.
In de openbare discussie ging soms de aandacht  te veel naar het halen van elkaars gelijk.
Wij zijn van mening dat de transitie naar Nationaal Park vooral een zoektocht is naar gemeenschappelijke belangen.
Een zoektocht die eindigt in winst voor alle partijen.
Dat vergt vertrouwen.
Vertrouwen in de afspraken van het masterplan en operationeel plan dewelke nu op tafel liggen.
Een open dialoog is nodig om elkaar weer te vinden en om na de verkiezingen gezamenlijk verder te bouwen aan dit prachtig samenwerkingsverband.

Ondertussen wordt er volop gewerkt aan aan de statuten van de nieuwe ivzw (internationale vereniging zonder winstoogmerk).

Bron: eigen verslaggeving, ANB en het masterplan