GroenRand blijft aandacht vragen voor haar doelstellingen

GroenRand blijft aandacht vragen voor haar doelstellingen

De Antitankgracht ligt in de noordoostelijke rand van de stad Antwerpen en loopt door zeven gemeenten: Stabroek, Kapellen, Brasschaat, Schoten, Brecht, Schilde en Ranst.
Ze vormt een belangrijke schakel tussen verschillende grote NATURA 2000 gebieden.
Daarbij verbindt het groenblauwe netwerk heel wat natuur- en bosgebieden rond de verstedelijkte regio Antwerpen.
Fauna en flora maken gebruik van de corridorfunctie van de Antitankgracht om te migreren tussen verschillende natuur- en bosgebieden.

Ontsnipperen

De versnippering door de aanwezige bebouwing, vele wegen en spoorweg vormt een zwaar knelpunt voor de Antitankgracht en omliggende natuur- en bosgebieden.
Het zoeken naar methodieken om op regionale schaal te ontsnipperen is hier dé uitdaging.
Het Grenspark Kalmthoutse Heide wordt via de Antitankgracht verbonden met Klein- en Groot Schietveld, allen NATURA 2000 gebieden.

Uitzonderlijk grote natuurgebieden

De Kalmthoutse Heide maakt deel uit van een groter grensoverschrijdend natuurgebied: grenspark De Zoom - Kalmthoutse Heide.
Dat bijna 6.000 hectare grote gebied is een waardevol overblijfsel van een ooit zeer uitgestrekt landschap van stuifzanden, heidevelden en veengebieden.
In de overgangszone van heide naar loofbos komen zeldzame soorten zoals de boomleeuwerik en de gladde slang voor.

Ten oosten van de Kalmthoutse heide, op de militaire domeinen Klein en Groot Schietveld vinden we enkele van de best bewaarde stukken natte heide in Vlaanderen die belangrijk zijn voor het voortbestaan van typische heidesoorten zoals heideblauwtje en adder.
Het Klein en Groot Schietveld zijn twee uitzonderlijk grote natuurgebieden die deel uitmaken van de groene gordel ten noorden van de stad Antwerpen.
Langs de zuidrand van het Klein Schietveld loopt de Antitankgracht.

Nationaal park

Verbindingen tussen de groene gebieden creëren, is een grote uitdaging en focus.
Al lange tijd is GroenRand voorstander van Nationale parken en landschapsparken, om de versnippering tegen te gaan.

Dat zal de biodiversiteit - en in het bijzonder onze mascotte de otter - ten goede komen.
Als potentiële kandidaat voor een nationaal park beschouwt GroenRand het aaneen te sluiten geheel van de Kalmthoutse Heide, het Groot Schietveld, het Klein Schietveld en de aanleunende natuur- en bosgebieden.

GroenRand heeft er nooit een geheim van gemaakt dat de vereniging dat gebied met elkaar verbonden wil zien.

Steeds hebben we gehoopt dat hier een Nationaal Park gerealiseerd zal worden.

Klimaatgordel - verbindende structuur

In de definitieve onderzoeksnota van De Nieuwe Rand komt de Antitankgracht naar voor als drager van de klimaatgordel.
GroenRand ijvert al jaren voor een opwaardering van deze waterloop en is blij met deze erkenning. Langs de gracht zijn zeer waardevolle bos- en heidecomplexen gelegen, zoals het Ertbrandbos, Mastenbos, de oude gracht Brasschaat en het Klein en Groot Schietveld.

Natte natuur

De gracht vormt ook een verbindende structuur voor natte natuur.
De Antitankgracht kruist meerdere beekvalleien en eindigt in waardevolle wetlands; de Opstalvallei in de Antwerpse Haven in het noorden, zuidwaarts sluit de Antitankgracht aan op het Albertkanaal ter hoogte van de zeer waardevolle Tappelbeekvallei.

Otter

                                                                                                                                                                                            Otter (Lutra lutra) © ​Yves Adams

Door deze verbindende functie en het goede visbestand heeft de gracht een grote potentie als leefgebied of verbindingsgebied voor de otter, een bijzondere toppredator die recent Vlaanderen opnieuw koloniseert.
Vlaanderen is een dichtbevolkte lap grond met een hoge graad van verstedelijking, en toch is de otter hier aan een bescheiden opmars bezig.
Dat deze iconische soort zijn weg vindt naar onze natuur, is een dankbare beloning voor alle inspanningen die de afgelopen jaren gedaan werden om zijn waterrijke leefgebied te verbeteren.
In Vlaanderen is de otterpopulatie zwaar achteruitgegaan, om niet te zeggen verdwenen.
De toenemende watervervuiling, het feit dat we geen biotopen meer hadden voor de otter maar ook de enorme versnippering, hebben ertoe geleid dat de otter gewoon uit onze omgeving verdwenen was.
Sinds 2012 duiken er op verschillende plaatsen in Vlaanderen af en toe sporen en camerabeelden op die wijzen op de aanwezigheid van een otter.

Soortenbeschermingsprogramma

GroenRand heeft samen met verschillende partners de otter in 2021 extra in beeld gebracht (het Jaar van de Otter/Olga otter) in de hoop dat de Vlaamse Regering het soortenbeschermingsprogramma otter zou goedkeuren.

                                                                                              Project - GroenRand: Olga otter

En deze kers op de taart is er!
Dit nieuwe soortenbeschermingsprogramma is ondertussen in werking getreden.
Door hun veeleisendheid zijn otters ideale indicatoren voor de milieu- en natuurkwaliteit van waterrijke gebieden.
Waar het goed gaat met de otter, is het ecosysteem goed of herstellende, en gaat het ook tal van andere soorten voor de wind.
De otter definitief terughalen in GroenRand en de Antitankgracht zal geen gemakkelijke opdracht zijn.
Otters hebben immers voorkeur voor proper water, een degelijk waterpeil, voldoende rust en een gevarieerd natuurlijk landschap langs de oevers.

Vleermuizen

De fortengordel langs de Antitankgrachtgracht is van internationaal belang als leefgebied voor diverse soorten vleermuizen en in die zin beschermd als Habitatrichtlijngebied (enkel de forten) en cultuurhistorisch landschap.
Daarbij is het van belang migratieknelpunten langs de gracht weg te werken en de bosrand- en oeverstructuur te versterken als corridor voor verschillende soorten.

Derde parktype - Regionale klimaatparken

Het Vlaams Regeerakkoord 2019-2024 heeft de ambitie om verschillende Nationale Parken en Landschapsparken op te richten.
Nationale Parken moeten op termijn een natuurkern van 10.000 hectare groot vormen.
GroenRand vindt het belangrijk dat ook parken die de 10.000 ha oppervlaktecriterium niet halen, een zekere (financiële) erkenning krijgen en zal er alles aan doen om het departement Omgeving ervan te overtuigen om mee te gaan met het idee om ook Regionale Klimaatparken (voorlopige door ons toegekende benaming) te ondersteunen.

Tot nu toe is deze appreciatie er nog niet, maar GroenRand begint alvast met de opstart van het eerste Regionaal Klimaatpark.
Naast Nationale en Landschapsparken stimuleert GroenRand  dus een derde parktype: ‘Regionale Klimaatparken’.
Dit voorstel vertrekt vanuit een aantal gemeenten die hun klimaatplannen samenleggen.
In een klimaatplan zou ook een hoofdstuk 'nature-based solutions' opgenomen moeten worden.

Belang van Groot Schijn

​Regionaal Klimaatpark Voorkempen zou de bos- en natuurgebieden ten oosten van Antwerpen kunnen omvatten.
Het gebied omvat de bossen in de gemeenten St-Job, Schilde, Zoersel en Ranst die aan de Antitankgracht liggen.
Het gaat dan over o.a. Driehoeksbos, het park van Halle, Vrieselhof, Gravinnenbos, Wolvenbos, het Verbrandbos, La Garenne, Rinkven…
​Via de natuurverbindingen van Groot Schijn en Tappelbeek, die respectievelijk ten noorden en ten zuiden van Halle vloeien, wordt de link gelegd met het Zoerselbos.

Vanuit Zoerselbos kan een belangrijke potentiële natuurverbinding gerealiseerd worden met natuurgebied 'Vliegveld Malle' (200 ha) en het erfgoedlandschap 'Herenbos, Heihuizen en Zalfen', het natuurgebied 'Zalfens Gebroekt' en de bossen rond het 'domein Blommerschot en Beulkbeemden' (600 ha).

Het Groot Schijn wordt momenteel volledig gescreend op kansen voor structuurherstel en waterloopverruwing.
Daarbij wordt rekening gehouden met de ketting van natuur in de vallei, zoals Antitankgracht - Vrieselhof - Zoerselbos richting Blommerschot.