Zowel de natuur als de landbouw krijgen in Vlaanderen elk 15.000 hectare extra, maar het gaat allemaal in een slakkentempo vooruit

Zowel de natuur als de landbouw krijgen in Vlaanderen elk 15.000 hectare extra, maar het gaat allemaal in een slakkentempo vooruit

Na bijna 30 jaar heeft de Vlaamse regering haar plannen opnieuw op papier gezet over hoe de ruimte in Vlaanderen verdeeld moet worden. Deze nota moet uiteindelijk leiden tot het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen.
De langverwachte conceptnota stelt 30.000 hectare nieuwe open ruimte voor, terwijl er tegen 2050 ook 450.000 extra woningen moeten komen.

Hiermee wil de Vlaamse regering een nieuwe stap zetten in de zogenaamde 'betonstop', later de 'bouwshift' genoemd.
De conceptnota vormt slechts een startpunt en moet dienen als basis voor een breder maatschappelijk debat.

Op basis van de resultaten hiervan kan de regering een definitief Beleidsplan Ruimte Vlaanderen opstellen.
Deze oefening houdt in dat nieuwe woningen en bedrijventerreinen steeds vaker binnen het bestaande ruimtegebruik moeten worden gerealiseerd.
Toch gaat minister Brouns ervan uit dat er tegen 2050 450.000 nieuwe woningen nodig zijn.
Om deze twee ambities te verenigen, zullen deze woningen voornamelijk in de bestaande stads- en dorpskernen worden gerealiseerd, door verdichting en verhoging van de huidige gebouwen.

In de nota is bekeken wat er moet gebeuren met 46.000 hectare braakliggende grond met een 'harde' bestemming.
De Vlaamse regering heeft besloten om 30.000 hectare hiervan om te vormen tot natuur (15.000 hectare) en landbouwgrond (15.000 hectare).
De rest blijft bestemd voor industrie, wonen of recreatie.
Er komen studies om te bepalen welke gebieden het meest geschikt zijn voor natuur of landbouw.

Hiervoor wordt een maatschappelijk debat opgezet met lokale besturen, adviesraden, middenveld en burgers.
Eigenaars van herbestemde gronden ontvangen compensatie, maar het blijft onduidelijk wie de kosten voor de 30.000 hectare zal dragen.
Gronden die van een harde naar een zachte bestemming worden omgezet, verliezen in waarde, wat compensatie voor de eigenaars vereist.
De regering-Jambon heeft bepaald dat deze compensatie voortaan 100% van de marktwaarde zal zijn, in plaats van de eerdere 80% van de geactualiseerde aankoopwaarde.
De overheid die verantwoordelijk is voor de herbestemming zal de kosten moeten dragen.
Of deze lasten bij de lokale besturen of de Vlaamse overheid terechtkomen, is nog onduidelijk. GroenRand schat de uitgaven tussen 6,6 miljard en, in het ergste geval, 31,5 miljard euro. De komende maanden zal hier uitgebreid over worden gediscussieerd. Het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen bevindt zich nog in de fase van een "dialoognota".
Vervolgens komt er een voorontwerp en daarna een ontwerp, dat via een openbaar onderzoek aan iedereen wordt voorgelegd.
Pas daarna wordt het plan definitief.

In de conceptnota van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen wordt het belang van ‘sterke landbouwgebieden met voldoende aaneengesloten gronden voor boeren om de voedselproductie te waarborgen’ benadrukt.
Anderzijds zijn ‘grotere, robuuste natuurgebieden met bossen, wetlands en natuurlijke verbindingen’ cruciaal om de Vlaamse natuur te bevorderen.
De Vlaamse Regering zal waarschijnlijk, wat natuur betreft, eerst prioriteit geven aan watergevoelige zones en gronden die cruciaal zijn voor natuurverbindingen.

GroenRand wijst erop dat de trage en langdurige procedure het risico met zich meebrengt dat open ruimte en natuur verder verloren gaan voordat er concrete maatregelen worden genomen. De uitdaging ligt in het versnellen van de implementatie en het overbruggen van tegenstellingen tussen verschillende belangen. GroenRand blijft benadrukken dat natuurverbindingen essentieel zijn in Vlaanderen, omdat ze versnipperde natuurgebieden met elkaar verbinden, wat planten- en diersoorten helpt zich makkelijker te verplaatsen en te overleven. Dit vergroot de biodiversiteit en veerkracht van de natuur en beschermt ons tegen de gevolgen van klimaatverandering, zoals overstromingen en hittegolven. 
GroenRand benadrukt bijvoorbeeld de dringende noodzaak om de Schietvelden in de regio te verbinden, zoals ook uit studies blijkt.

Een ecologische verbinding tussen het Groot en Klein Schietveld is essentieel, maar wordt momenteel niet voldoende gerealiseerd. GroenRand roept op tot snelle en strategische grondaankopen om dit te verwezenlijken, maar vreest dat trage procedures de laatste kansen doen verdwijnen. Een studie van bureau Hesselteer stelt dat één ecologische verbinding tussen de twee Schietvelden het absolute minimum is, maar dat dit momenteel niet wordt bereikt. Het studiebureau benadrukt de prioriteit van een verbinding bij het uiterste punt van Bredabaan/Essensteenweg in Brasschaat. Dit kan niet langer wachten op het trage tempo van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen. Voor dringende kwesties moeten middelen beschikbaar worden gesteld.

Er zijn tal van voorbeelden waarbij de nood zo hoog is dat zelfs een schildpad zich zou haasten. Volgens GroenRand is er behoefte aan een ‘Vlaams gebiedsfonds voor snelle en strategische aankopen’ om natuurverbindingen te realiseren. Het ‘Gebiedsfonds’ is momenteel geen regulier beleidsinstrument, waardoor we beperkt zijn tot de bestaande regelgevende mogelijkheden. Daarom kan de oprichting van een gebiedsfonds alleen via politieke besluitvorming worden gerealiseerd. Hopelijk wordt deze stap in de toekomst gezet.

Foto's: Mark Mertens - medewerker van Onze GroenRand-natuur